100 Months to Change: In gesprek met Martine de Vaan

timer7 min

Op 1 september 2021 startte een collectief met klimaatpioniers aan een wereldwijd programma ‘100 Months to Change’. De Nederlandse vertegenwoordiging bestaat uit een ‘dream team’, waar Yvette Watson deel van uitmaakt. Zij daagde Martine de Vaan, Innovatiemanager van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) uit en vroeg hoe zij aankijkt tegen de ontwikkeling die het RVB moet doormaken om de doelen te halen. Martine nam het stokje over en nu is het haar beurt om aan de tand gevoeld te worden: waarom moeten we drastisch veranderen, hoe gaat zij daar aan bijdragen en wie wil ze uitdagen?

Abonneer je op ons Youtube-kanaal:

We moeten het roer omgooien en binnen 100 maanden drastische veranderingen doorvoeren. Waarom is dat voor jou belangrijk?

De klimaatcrisis is nauwelijks te overdrijven, het is urgent, en de westerse wereld heeft een grote verantwoordelijkheid. Nederland heeft gelukkig gepleit voor hogere ambities voor Europa en ‘Fit for 55’ betekent dat we sneller de uitstoot van broeikasgassen moeten reduceren: in 2030 met 55% omlaag. En er komen ongetwijfeld nog vaker aanscherpingen. In het regeerakkoord is al een ambitie van 60% reductie opgenomen.

In de jaren negentig studeerde ik milieuhygiëne in Wageningen. Alle problemen waren toen al bekend en voorzien. Het is sneller gegaan dan we toen dachten – maar dan helaas de verkeerde kant op. Klimaatverandering, de stikstofproblemen, het verlies van biodiversiteit. Het is pijnlijk dat het niet gelukt is om eerder in te grijpen. Een geleidelijke overgang gaat niet meer, het moet drastisch anders, sneller, maar dan nu de góede kant op. Gelukkig zijn veel mensen hiervan overtuigd en is er veel meer massa nu.

Als we dingen slimmer willen doen, waar moeten we als bouw- en vastgoedsector dan morgen mee stoppen en waar moeten we mee starten? 

We moeten stoppen met optimaliseren van steeds 1 aspect van duurzaamheid en ook stoppen met te veel heil verwachten van technologie. Het ‘rebound effect’ ligt altijd op de loer, het effect dat nieuwe technologie minder bijdraagt aan verduurzaming dan op het eerste gezicht verwacht, vanwege een verandering van gedrag of een andere onbedoelde factor. Bijvoorbeeld dat we meer verlichting gaan gebruiken omdat ledlampen toch zuinig zijn, of dat studenten stoppen met fietsen omdat ze een OV-kaart hebben. Technologie kan zeker bijdragen aan verduurzaming, maar we moeten bedacht zijn op dit soort mechanismen.

Verder noemde Yvette al dat we tegelijkertijd moeten werken aan alle aspecten van duurzaamheid, de energietransitie, slim omgaan met materiaal, klimaatadaptatie, natuurinclusief bouwen en ook de sociale kant. Dat ben ik helemaal met haar eens. Het is de kunst van én-én. Dat is geen ambities stapelen, maar juist heel efficiënt werken. In één keer goed scheelt een hoop tijd en frustratie. Het zou helpen om een soort bijsluiter te maken bij investeringsbeslissingen bij renovatie en nieuwbouw en van het beoogd gebruik. Dat je de bijeffecten tastbaar maakt en ruimtelijk visualiseert: hoeveel grondstoffen, windmolens, hectares zonnepanelen, infrastructuur en verkeersbewegingen zijn nodig?

Verder moeten we elkaar veel meer helpen door te vertellen hoe energiezuinige of energieneutrale panden in de praktijk daadwerkelijk functioneren. Het was echt lastig om informatie boven tafel te krijgen over de daadwerkelijke prestaties van voorbeeldkantoren, in de samenwerking aan het programma Kantoor vol Energie een paar jaar geleden. Mede vanwege contractuele afspraken is de transparantie niet altijd groot. Terwijl we juist zo veel daarvan zouden kunnen leren. En nu zie je eigenlijk nog steeds dat termen zoals energieneutraliteit slordig worden gebruikt. Als niet duidelijk is of je bijvoorbeeld de energie voor gebruikersapparatuur meeneemt, dan weet je dus zelf niet eens welk doel je nastreeft. Daadwerkelijke energieprestatie in de gebruiksfase, dat zie ik sowieso als een hele belangrijke om op te sturen.

Hoe zie jij de rol van innovatie bij versnelling? Hoe gaat jouw organisatie stappen zetten?

Het Rijksvastgoedbedrijf zet in op innovatie vanuit de overtuiging dat het noodzakelijk is om ons werk te kunnen blijven doen. We werken aan de vijf innovatie opgaven uit onze InnovatieAgenda: productieve werkomgeving, verduurzaming, digitale transformatie, samenwerken met de markt en gebiedssamenwerking.  

We hebben een grote, uiteenlopende vastgoedportefeuille, en iedere portefeuille kent een eigen aanpak. Samenwerking is in alle gevallen noodzaak, de opgaven zijn simpelweg te groot voor slechts enkele spelers en het gaat om systeemverandering. Ook in het denken over de toekomst van werk moeten we naar het hele systeem kijken. Oftewel: samenwerking gaat op verschillende manieren.

Een mooi voorbeeld vind ik de biobased binnenwanden. Dat lijkt klein, maar het totale volume voor de portefeuille is groot. Collega’s deden samen met gebruikers een pilot en maakten afspraken over de aanpak, omdat je bij nieuwe materialen niet weet of de geluiddichtheid voldoende is. Er wordt veel afgegeven op pilots, one offs, maar een pilot die is uitgevoerd door de eigen organisatie en in de eigen portefeuille, met de opdrachtgevers samen, maakt opschaling daarna makkelijker. De slag die we moeten maken is die van opschaling, maar pilots zijn nog steeds belangrijk.

We werken samen met de Bouwcampus aan de toepassing van hout in de hoogbouw. De aanpak hier is een goed voorbeeld van begin af aan innoveren vanuit de gedachte dat je wil opschalen. Het aandeel van hout in constructies is nu nog minimaal, terwijl het een oeroud bouwproduct is en gewoon groeit in de bossen van Europa. Het neemt CO2 op, is goed te prefabriceren en licht van gewicht. Het RVB is ook partner in de City Deal Circulair en Conceptueel bouwen.

En zo zijn er meer voorbeelden. EnergieRijk Den Haag is een voorbeeld van gebiedssamenwerking, in dit geval gebiedsgericht werken aan de energietransitie. Voor de portefeuille van de overheden in Den Haag zetten we in op klimaatneutraal in 2040. Soms pakken we de rol van launching customer. Actueel is de emissiearme bouwplaats, bijvoorbeeld door inzet van elektrisch bouwmaterieel maar ook door trainingen en zuinig gebruik van het materieel. En ik ga de uitdaging van Yvette aan en met collega’s een pand uitzoeken om onderzoek te doen naar Earth Wind & Fire concept.

De lessen die we leren moeten landen in de hele portefeuille, zo werken collega’s nu aan de Routekaart 2.0, waarin de vier duurzaamheidsthema’s een plek krijgen.

De R van Refuse

Wat mij de laatste tijd bezighoudt is de relatie tussen kantoren, mobiliteit en woningen. Op deze onderwerpen lopen aparte programma’s, maar we weten ook dat je dit niet los kan zien. Sterker nog, verduurzaming hangt samen met mobiliteit, en zelfs hoe onze gebruikers hun kantoorwerk gaan organiseren. Waarbij het nog de vraag is of vaker thuis werken per definitie duurzamer is, iets wat wel vaak wordt aangenomen.

Een interessante gedachte in dat kader is gebouwen delen. De pieken in de kantoren worden echt een groot vraagstuk. Ook als je maximaal flexibel wil zijn als individu, kom je er bijna niet onderuit, om op dinsdag en donderdag naar kantoor te komen vanwege al langer ingesleten patronen, woensdag en vrijdag vrij of thuiswerken. Probeer maar eens een vaste vrije dag op dinsdag, daar maak je geen vrienden mee. Als die pieken verder versterkt worden, dan staan gebouwen een groot deel van de tijd leeg. De eerste R is de R van Refuse, zorgen dat je het gebouw niet nodig hebt, en dat kan via spreiding van kantoorgebruik over de week. Dit klinkt als een uitdaging, vind je niet?

Wie wil jij uitdagen om te veranderen of versnellen en op welke manier?

Dat is Hugo Houppermans, de directeur van Anders Reizen. Hugo is pionier op het vlak van anders reizen, maar ook anders werken. Wat we moeten voorkomen is dat thuiswerken leidt tot een behoefte aan grotere woningen en dezelfde hoeveelheid reiskilometers omdat werknemers verder van het werk gaan wonen. De hoeveelheid woonoppervlak per persoon is de afgelopen decennia steeds maar gestegen. Kantoren delen kan hier een bijdrage leveren om dit te voorkomen, door mogelijk te maken dat werknemers 1 of 2 dagen in hun woonplaats naar een ‘bevriend’ kantoor gaan om te werken. Dat klinkt makkelijker dan het is. Ik weet dat Hugo daar al wel mee bezig is, maar ik wil hem uitdagen om het delen van kantoren écht voor elkaar te krijgen.

Zoek verder binnen deze onderwerpen

Gerelateerde artikelen, events & downloads

c21 c225
Netcongestie voorkomen door goede ontwerpkeuzes

Netcongestie voorkomen door goede ontwerpkeuzes

De energie- en warmtetransitie hebben impact op de energie-infrastructuur en netcapaciteit. De komende jaren zien we forse investeringen van netbeheerders plaatsvinden, ...

Lees verder

c21 c225 c237 c243 c244
Bouw nieuw gemeentehuis van start in Krimpenerwaard

Bouw nieuw gemeentehuis van start in Krimpenerwaard

‘Het meest circulaire gemeentehuis’ wordt in Krimpenerwaard gebouwd. De gemeente krijgt hiermee één centrale locatie, die voorheen verdeeld ...

Lees verder

c21 c225
Aangekondigde eis nestvoorzieningen geschrapt

Aangekondigde eis nestvoorzieningen geschrapt

Minister Keijzer schrapt de eis om bij nieuwbouw en renovatie nestvoorzieningen te plaatsen voor beschermde diersoorten. De maatregel is een onderdeel en voorbeeld ...

Lees verder

c21 c35 c162 c225
Congres deelt kennis over Toekomst van het Energielabel
jan30

Congres deelt kennis over Toekomst van het Energielabel

Extern evenement Met de naderende invoering van de Europese Richtlijn energieprestatie van gebouwen (EPBD IV), de uitfasering van slechte labels, de koppeling van woningfinanciering ...

Dit betreft een extern evenement uit het netwerk van Duurzaam Gebouwd

Lees verder

c21 c140 c225
Keuzes voor circulaire infra

Keuzes voor circulaire infra

De Community of Practice Circulaire Infra van Cirkelstad Deventer-Apeldoorn was deze keer te gast bij partner Dusseldorp Infra Sloop Milieutechniek. Het bedrijf, ...

Lees verder

c21 c225
Prangende thema's in Jaaragenda 2025

Prangende thema's in Jaaragenda 2025

Benieuwd naar de Duurzaam Gebouwd Jaaragenda 2025? Wij laten je zien welke thema's belangrijk zijn. Vanzelfsprekend spelen we in op actualiteiten zoals netcongestie, ...

Lees verder

c21 c225
De toekomststandaard voor gebouwen

De toekomststandaard voor gebouwen

Tijdens een bijeenkomst op de Klimaattop GO 2024 deelden waarin Chris Steensma (RVO), Laetitia Nossek (Dutch Green Building Council), en Thies van der Wal (VBI) ...

Lees verder

c21 c40 c225 c243
Tweedaagse masterclass geeft praktische handvaten voor verduurzamingstransitie

Tweedaagse masterclass geeft praktische handvaten ...

De tweedaagse masterclass ‘Verduurzaming & Transities Woningmarkt’ van Universiteit van Amsterdam (UvA) en Duurzaam Gebouwd geeft inzicht in de ...

Lees verder

c21 c41 c225
Rapport Op weg naar CO2-neutraal te downloaden 

Rapport Op weg naar CO2-neutraal te downloaden 

Het rapport Op weg naar CO2-neutraal is te downloaden en ligt op de mat. De publicatie benadrukt de urgentie van samenwerking tussen publieke en private partijen ...

Lees verder

c21 c225
Inspiratie uit de natuur voor klimaatbestendige gebouwen

Inspiratie uit de natuur voor klimaatbestendige ...

Veel bestaande gebouwen moeten worden verduurzaamd. Dit biedt kansen om te kijken naar wat de natuur te bieden heeft in de vorm van materialen, processen en inspiratie ...

Lees verder

c21 c225
De nieuwe voorzitter van Aedes is…

De nieuwe voorzitter van Aedes is…

…Liesbeth Spies! Zij werd gekozen tot nieuwe voorzitter tijdens het ledencongres op donderdag 21 november.

Lees verder

c21 c225
'Opname in NMD bevestigt toewijding aan duurzaamheid'

'Opname in NMD bevestigt toewijding aan duurzaamheid'

Categorie 1 producten van ABB zijn nu opgenomen in de Nationale Milieu Database (NMD). De nadruk in deze eerste fase ligt op bekende installatiedozen van ABB zoals ...

Lees verder

Reactie plaatsen

keyboard_arrow_up