Het thema ‘Duurzame Verbinding’ was de belangrijkste leidraad op de Dag van de Constructeur (3 juni). Het aantrekkelijke programma trapte af met het verwelkomen van de nieuwe, kersverse voorzitter van VNconstructeurs, Eric van den Broek.
Van den Broek (55) werkte na zijn studie civiele techniek (TU Delft) korte tijd als constructeur en is inmiddels algemeen directeur van WSP Nederland. “Ik ben wel altijd heel betrokken geweest bij het vak en zie dat de positie van de constructeur in de Nederlandse bouwketen onvoldoende geborgd is. We moeten bovendien met elkaar stappen maken om maatschappelijk verantwoorde en dus veilige constructies te realiseren.”
Voorzitter Eric van den Broek geeft een toelichting op de nieuwe strategie van VNconstructeurs.
In de nieuwe strategie van VNconstructeurs vormen ‘maatschappelijk verantwoorde constructies’ het dak, is ‘ethiek’ een belangrijke drager, ‘vakmanschap’ het fundament, met daartussen de drie pijlers ‘samenwerken, veiligheid en duurzaamheid’. Van den Broek: “Constructeurs moeten opstaan en hun rol pakken. Niet alleen vanuit hun vakmanschap, maar ook met soft skills om die rol goed te kunnen neerzetten. Veiligheid is daarbij onze primaire leidraad. Tijd en geld zijn daaraan ondergeschikt. Schroom niet om dat te blijven benoemen. Ga niet een contract aan, waar je niet achter staat. Neem je verantwoordelijkheid als je daarmee je werk niet goed kunt verrichten.”
“Ik zie wel verbetering van de positie van de constructeur aan tafel, maar ik ben nog niet tevreden. Er is nu momentum om een volgende stap te zetten. Laten we dat vastpakken en vasthouden. Met elkaar moeten we het geleerde direct in de praktijk brengen.”
Duurzame constructies ziet Van den Broek “niet als een bedreiging, maar als een kans. Met mogelijkheden die we nu misschien nog niet willen of kunnen zien. Het pushen van klimaatadaptatie en energietransitie kan de positie van de constructeur ook versterken.”
Hoe gaat Van den Broek dat als voorzitter allemaal aanpakken? “Door zichtbaar te zijn en met elkaar doelen af te spreken. Niet te veel doelen, maar wel doelen die je concreet en behapbaar kunt maken. Ga ervoor en spreek elkaar erop aan, dan zal ik in de keten borgen dat de implementatie van die afspraken ook werkelijk gebeurt.”
Donorskelet
Feitelijk begon het evenement met een keynote van Pim Peters (IMd) op twee podia tegelijk: Building Holland en de Dag van de Constructeur. Peters, die mede aan de basis van de MPG-systematiek stond, sprak dit keer over de verbinding tussen energietransitie en materiaaltransitie. Peters: “Door die MPG wordt er tegenwoordig meer gestuurd op materialen. Het hogere doel is dat de MPG op nul uitkomt, zonder verontreiniging door onze gebouwde omgeving. Constructeurs zoeken echter nog wel hun pad op dit gebied.”
Vandaar de oproep van Peters aan alle constructeurs om te laten zien dat zij om het milieu geven. Met de focus op de hoofddraagconstructie, want die maakt tot 60% uit van alle materialen in een gebouw. Dat je hiermee veel bereikt, blijkt bijvoorbeeld uit de renovatie van het Stadskantoor in Utrecht. “Er bleek veel verborgen reserve in het gebouw te zitten. Na het strippen tot een betonnen casco kon de hoofddraagconstructie worden uitgebreid met woningen. Zo is uit een lelijk eendje een mooie zwaan ontstaan.”
Pim Peters sprak tegelijk op het podium van Building Holland (hier afgebeeld) en de Dag van de Constructeur.
Op basis van het Bouwwaardemodel, waarmee je kunt zien welke meerwaarde materialen in hun functie hebben, pleitte Peters voor constructies die na het eerste gebruik adaptief zijn en een andere functie kunnen krijgen. “Zoals een parkeergarage waarop een staalconstructie is gezet voor een woongebouw. En dat dankzij de originele, slanke, flexibele constructie zonder vervelende dragende wanden. En hét actuele voorbeeld van remontabel bouwen is natuurlijk de tijdelijke rechtbank in Amsterdam.”
Het paradepaardje van Peters is het donorskelet. Na zijn eigen woning is dat principe ook toegepast in diverse projecten, waarin delen van verschillende constructies zijn samengebracht. Peters: “Pas de elementen met oog voor het milieu wel zo schoon mogelijk toe.” Bij dat alles is een sleutelrol weggelegd voor de constructeur. “De constructeur moet niet alleen zorgen voor een constructief veilig gebouw, ook het documenteren van de oplossing is van belang. Pak daarin je verantwoordelijkheid!”
Duurzaamheid
De Constructeur van het jaar 2020, Arjan Habraken, sprak in zijn keynote over de rol van de constructeur binnen tal van ontwikkelingen op weg naar meer duurzaamheid. Zoals het minimaliseren van het gebruik van materialen (minder, lichter), maar ook hergebruik (losse elementen, hele gebouwen). Daarbij moet de constructeur inhaken op zaken als prefabricage, modulaire bouw, digitalisering en materiaalonderzoek- en gebruik. Habraken lichtte die aspecten uitgebreid toe.
Habraken: “Prefabricage levert onder meer voordelen op ten aanzien van de logistiek, het restafval en bouwfouten. Voor een constructeur heeft dat effect op het vroegtijdig volledig uitwerken van het ontwerp en de detaillering. Je moet beter rekening houden met de processen die volgen, zoals transport, montage en demontage. Prefab en modulair bouwen kost meer voorbereiding dan normaal, maar als je het trucje doorhebt, kun je bij hergebruik veel meer met je constructie doen. Daarom is de detaillering van groot belang voor de diverse koppelingen en de aanpasbaarheid in de toekomst.”
De rol van de constructeur is veelzijdig en complex, aldus Arjan Habraken.
Veel kansen zijn afhankelijk van de mate van digitalisering (BIM) en robotisering, doceerde Habraken. Daarmee verbreed je de geometrische mogelijkheden en complexiteit van een constructie. Digitalisering vergroot de vrijheid van de constructeur enorm en ook fouten kunnen eerder worden voorkomen. Als constructeur moet je verder goed op de hoogte blijven van de ontwikkelingen in materialen. Zo gebeurt er momenteel veel met hout.
“De constructeur”, vatte Habraken samen, “staat in het centrum van veel ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid. We hebben invloed op materiaalkeuze en op regelgeving en we zijn ook degenen die bepalen hoe een constructie modulair en ‘prefab’ wordt ingezet. Wij staan midden in de digitale keten. Dat is een enorme opgave, wat vraagt om een goede samenwerking met andere specialisten.”
Veiligheid bespreekbaar maken
In zijn presentatie over constructieve veiligheid begon Willem de Bont met de constatering dat constructeurs het ingewikkeld vinden om veiligheid bespreekbaar te maken. Zijn oproep: “Neem geen genoegen met alleen maar tekenen en rekenen, maar creëer de positie waarin je als volwaardig lid van projectteams aandacht kunt geven aan constructieve veiligheid. Organiseer meer dan alleen je opdracht.”
De Bont ging dieper in op het Programma Veiligheid in de Bouw, als reactie op het rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) over de ingestorte parkeergarage op Eindhoven Airport. De OVV constateerde dat de aandacht voor constructieve veiligheid enorm versnipperd is. De Bont: “Een vorm van coördinatie is soms wel afgesproken, maar in de praktijk komt dat zelden tot uiting. Mensen ervaren in hun houding en gedrag ook onduidelijkheid over wat belangrijk is en wie erover gaat. Bovendien moet je constructieve veiligheid dwars door een bouwproces heen trekken, van ontwerp tot en met de gebruikersfase.”
Het Programma Veiligheid in de Bouw focust nu op deze drie thema’s:
- regievoering op veiligheid;
- borgen van constructieve veiligheid;
- lerend vermogen.
Daarbij is de basisboodschap, aldus De Bont:
Als je werkt vanuit veiligheid, komt dit de kwaliteit en het rendement ten goede. Werk je vanuit ‘geld’, dan gaat dat ten koste van de kwaliteit en veiligheid, en uiteindelijk ook van het rendement.
De drie genoemde thema’s worden in elf leerprojecten in de praktijk toegepast. De Bont daarover: “In essentie gaat het erom, hoe we ervoor zorgen dat de coördinerend constructeur van het begin tot het einde de verantwoordelijkheid neemt voor een veilige constructie.”
De Bont sloot af met de belangrijkste conclusies uit de eerste leerprojecten:
- We zijn vooral bezig met tekeningen en berekeningen en moeten veel meer aandacht geven aan het informeren van elkaar.
- Zorg dus voor een goede opleiding van je soft skills, zoals communicatievaardigheden.
- Neem de tijd om te reflecteren, te evalueren en organiseer professionele tegenspraak.
Tijdpad van het Programma Veiligheid in de Bouw.
(Lees ook het uitgebreide verslag van deze keynote op Cementonline.)
Constructeur van het Jaar 2021
Voordat voorzitter Van den Broek de dag tevreden afsloot, was er ook nog aandacht voor de verkiezing van Constructeur en Talent van het Jaar (op 3 november, tijdens Building Holland, RAI). Twee oud-winnaars, Maurice Hermens en Frank Kaalberg, werden online gevraagd naar hun gezamenlijke uitverkiezing in 2015. De jury kon werkelijk niet kiezen en huldigde naast een constructeur uit de utiliteit voor het eerst ook een collega uit de infrawereld (Kaalberg is vooral actief met tunnels).
V.l.n.r.: Maurice Hermens, Noortje de Geus, Frank Kaalberg.
Beide hadden ook nadrukkelijk hun sporen verdiend als ambassadeur van het vak door in diverse organisaties actief te zijn. Hermens zelfs al vanaf de oprichting van VNconstructeurs. Beide zijn lid (geweest) van het bestuur van VNconstructeurs en kwamen elkaar ook weer tegen in de Toetsingscommissie voor het Constructeursregister. Na een spannende verkiezing overheerste bij beide in 2015 een enorme blijdschap en een ‘waanzinnige’ trots. Dat ging de periode erna nog wel even door, want ze werden in overleggen steevast met hun eretitel aangekondigd en hebben daarvan ook commercieel voordeel gehad.
Juryvoorzitter Noortje de Geus toonde veel waardering voor het duo, want ook nu zijn zij nog actief in diverse organen en ware ambassadeurs. Dat aspect zal in het najaar zeker meewegen bij de nieuwe verkiezing, evenals de thema’s constructieve veiligheid, duurzaamheid en samenwerking. Ook Hermens en Kaalberg benadrukten de combinatie van duurzame en daardoor lichtere constructies in combinatie met de constructieve veiligheid als belangrijk thema voor de verkiezingen. Zien we jou eind 2021 ook op dat podium? Anders graag op de volgende Dag van de Constructeur: 19 mei 2022.
Tekst: Ysbrand Visser
Video-opnames (op dit moment beschikbaar):
- Gesprek met Eric van den Broek
- Keynote Pim Peters
- Keynote Willem de Bont
- Verkiezing Constructeur / Talent van het Jaar 2012