Er woedt momenteel een hevige discussie over welk materiaal duurzamer is, beton of hout. Beide industrieën steken veel energie in de onderbouwing dat hun materiaal beter scoort in milieulastberekeningen. Deze discussie is veel te eenzijdig: er moet veel meer aandacht uitgaan naar het duurzamer ontwerpen.
De vraag daarbij is niet zozeer of je hout, beton of staal moet toepassen, maar waar en hoe je die materialen het beste kunt inzetten voor een zo duurzaam mogelijk resultaat. Er zijn vele wegen die naar een duurzame gebouwde omgeving leiden: reduceer het energieverbruik, verleng de levensduur, beperk het materiaalgebruik, pas milieuvriendelijke materialen toe, ontwerp circulair.
Integrale blik
Bekijk deze aspecten integraal. Direct of indirect speelt de keuze voor het materiaal bij al deze aspecten een rol. Daarbij wordt hout vaak als aantrekkelijke optie gezien. Het is in de basis milieuvriendelijk, het slaat CO2 op, het is hernieuwbaar, het is licht en het is in diverse vormen te vervaardigen. Niet voor niets dat het materiaal met een flinke opmars bezig is en dat veel opdrachtgevers een houten gebouw als ideaalbeeld zien.
Paul Korthagen, directeur IMd Raadgevende Ingenieurs.
Milieulast beperken
In het ontwerp, en dus ook bij de materiaalkeuze, mogen zowel de levensduur van een gebouw als de totale hoeveelheid materiaal echter niet uit het oog worden verloren. Om de levensduur van een gebouw te verlengen, en daarmee de totale milieulast te beperken, is vooral vrije indeelbaarheid belangrijk.
Om de hoeveelheid materiaal te beperken, is het verstandig niet meer toe te passen dan constructief of bouwfysisch strikt noodzakelijk. En dat op een zo duurzaam mogelijke manier. In veel gevallen kan dit alles prima samengaan met de toepassing van hout, maar niet altijd. Zo kan het, om de aanpasbaarheid te vergroten, aantrekkelijker zijn te kiezen voor een open structuur met kolommen, in plaats van voor massieve CLT-wanden.
Hybride opzet
Zeker als daarin ook nog eens milieuonvriendelijke lijm wordt verwerkt. Voor vloeren kan een opbouw met houten liggers met platen aan boven- en onderzijde interessant zijn, ook wel bekend als houten kanaalplaatvloeren. Daarmee zit materiaal op een plek waar dat constructief het meest gunstig is. Besteed ook aandacht aan slimme verbindingen, zodat elementen demontabel zijn of pas je ontwerp zo aan dat het mogelijk is standaard bouwhout toe te passen. Bij een juiste en integrale benadering blijkt vaak dat een combinatie van materialen, dus een hybride opzet, de beste keuze is. Houten vloeren in combinatie met stalen liggers of kolommen bijvoorbeeld, of houten vloeren alleen op plekken waar massa niet nodig is en op andere plekken beton.
Duurzaam Gebouwd-expert Pim Peters, tevens directeur IMd Raadgevende Ingenieurs.
Inventiviteit
Het zijn voorbeelden die laten zien dat de nodige inventiviteit nodig is in het ontwerp. Inventiviteit die de totale duurzaamheid van een gebouw ten goede komt. Duurzaam bouwen gaat niet alleen om het toepassen van een zo milieuvriendelijk mogelijk materiaal. Je moet het materiaal toepassen waar dit het beste tot zijn recht komt. Beperken materiaalgebruik en streven naar lange levensuur zijn daarbij minstens zo belangrijk. Kortom: duurzaam ontwerpen vraagt voor ieder gebouw een specifieke, uitgekiende oplossing. Soms is dat in hout, soms in een ander materiaal. En vaak een combinatie.
Tekst: Paul Korthagen, Pim Peters / IMd Raadgevende Ingenieurs
Fotografie: Bouwdeel D(emontabel), Lucas van der Wee
Architect: Cepezed
Pim Peters is een van de sprekers van de Dag van de Constructeur. Hier lees je meer informatie over het event op 3 juni.