Hoe kunnen woningcorporaties anno 2021 naast het thema energie ook de circulariteit oppakken? Veel aspecten uit een door RVO uitgebracht rapport worden in Eindhoven al in de praktijk gebracht. Ontdek ook de succesfactoren en voorbeelden van hergebruik van dakramen en wastafels.
Het Transitieteam Circulaire Bouweconomie leidt de bouwsector over het pad naar een circulaire bouweconomie in 2050. Maar wat is het juiste vertrekpunt voor betrokken partijen om circulariteit in de bouwsector een kans van slagen te geven? De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft dit vertrekpunt aangegrepen om te inventariseren waar corporaties kunnen starten. Zij kunnen in het geheel een belangrijke aanjagende rol vervullen. Die inventarisatie, Woningcorporaties als opdrachtgever voor circulaire renovatie en nieuwbouw, wordt omlijst met een video vol praktijkvoorbeelden van woningcorporatie Woonbedrijf (Eindhoven).
Voor veel corporaties is circulariteit nog een onontgonnen gebied, lezen we in het rapport. Het onderwerp wordt genoemd, maar het ontbreekt vaak nog aan prestaties of de zo gewenste KPI’s. Ook de instrumenten om ermee aan de slag te gaan zijn niet altijd voorhanden. Er zijn wel veel publicaties over circulariteit beschikbaar, maar er is eigenlijk niet één taal of een zienswijze.
Hele cirkel
Circulariteit gaat verder dan alleen een product, aldus expert Haico van Nunen, die het rapport in opdracht van RVO schreef. Te veel wordt circulair direct gekoppeld aan materialen en dan meestal alleen aan het hergebruik van materiaal. Circulariteit gaat echter over het hele proces, de hele cirkel, maar wordt nog te vaak als een eenmalige oplossing gezien. Wil je vaker met circulariteit aan de slag gaan en zorgen dat het de normale gang van zaken wordt, dan moet juist het integrale proces meer aandacht krijgen.
Er zijn dan wel uniforme definities, afspraken en regels nodig, zodat een circulaire bouweconomie groter kan worden dan telkens één project. Voor aanbieders kan hun aanbod dan herhaald worden, zonder dat ze telkens opnieuw moeten starten. Maar ook voor opdrachtgevers (woningcorporaties) wordt het helderder op welke KPI gestuurd kan worden. Van Nunen: “De 10’R-structuur is een voorbeeld van dergelijke eenduidigheid, maar dan moet wel iedereen eenzelfde beeld hebben.”
“Het zou daarom goed zijn om één plek te creëren, waar alles over circulariteit terug te vinden is. Met één taal en een helder vertrekpunt hebben we in ieder geval hetzelfde beeld, en kunnen we de discussie voeren over hoe circulariteit een stap verder kan worden gebracht en het dan daadwerkelijk gaan doen.”
Succesfactoren
In het rapport wordt ook een lijst van succesfactoren benoemd, waarvan we er enkele hier opsommen:
- Samenwerkingspartners selecteren op de juiste mindset.
- Nieuwe samenwerkingsvormen, hierin zijn open communicatie en vertrouwen belangrijke sleutelwoorden.
- Vroegtijdig inschakelen van adviseurs met specifieke kennis van circulariteit of producenten met een dominante positie.
- Eindgebruiker en andere stakeholders in vroeg stadium betrekken, zeker bij experimenten.
- Overheid die gebieden/projecten aanwijst voor ‘proeftuin’ om te faciliteren en te stimuleren, al is het maar tijdelijk om circulariteit in beweging te krijgen.
- Kan circulariteit gekoppeld worden aan andere thema’s? Een flexibele woning biedt kansen voor senioren, maar kan tevens circulair worden ontworpen.
Eindhoven
Het rapport is in opdracht van RVO namens het Transitieteam Circulaire Bouweconomie opgesteld. Paul Terwisscha van Scheltinga is lid van dit Transitieteam en tevens kersverse directeur-bestuurder van woningcorporatie Volksbelang (Helmond), nadat hij jarenlang directeur was van de Eindhovense woningcorporatie Woonbedrijf. Bij deze corporatie is de afgelopen jaren veel in gang gezet op het gebied van circulariteit. “Zo hebben wij bij renovaties in de wijk Tivoli in Eindhoven dakramen ingezet die gemaakt zijn van gebruikte materialen. Deze zijn door een producent van dakramen, Velux, uit slooppanden in Rotterdam ‘geoogst’ en hergebruikt in dakramen van ons.”
“Het is nog rijp en groen wat er qua circulariteit gebeurt bij woningcorporaties, maar men is er wel steeds vaker mee bezig. Het is ook een relatief jong onderwerp. Dat vraagt nog om meer bewustwording en methodieken. En vergeet ook niet dat circulariteit full impact heeft op de bedrijfsvoering.”
Basecamp
Een van de conclusies in het rapport is dat veel partijen niet weten waar ze precies moeten beginnen. Volgens Terwisscha van Scheltinga is het belangrijk dat er voor het bepalen van de mate van circulariteit een uitgewerkte definitie komt met eenduidige meetlatten en prestatie-indicatoren. “Zolang dat motortje er niet is, blijven we in de verkenningsfase. Het doel is dat we in 2023 het basecamp bereiken en dan moeten de net genoemde zaken duidelijk zijn. Ga stap voor stap aan de slag, met de juiste taal, en zorg dat er een trein op gang komt.”
“Ook bij onderhoud kan circulariteit een rol spelen”, licht Terwisscha van Scheltinga toe. “Neem gebruikte wastafels. Na een nachtje in een azijnbad zijn ze weer mooi genoeg om terug te plaatsen. Het porselein is vaak nog beter dan het huidige porselein. Dit werkt alleen als de vakman erin gelooft. Zorg verder ook voor het toevoegen van de historie en een verhaal. Dat geeft de gebruikte materialen nog meer waarde.”
Bekijk nu het filmpje waarin Van Nunen in gesprek gaat met Terwisscha van Scheltinga, die uitlegt wat nodig is om de aanjagende rol van woningcorporaties goed in te vullen.
Bronnen: CirculaireBouweconomie.nl en het rapport Woningcorporaties als opdrachtgever voor circulaire renovatie en nieuwbouw
Foto boven: skyline Eindhoven (Shutterstock)