Het bouwteam is een al oudere contractvorm, maar staat momenteel in het middelpunt van de belangstelling. Na de komst van een nieuwe modelovereenkomst is het nu de vraag: hoe werkt een bouwteam precies en hoe besteed je een bouwteam aan? Ongeveer 350 online bezoekers kwamen op die onderwerpen af tijdens het congres Gamechangers in de Bouw & Infra 2020.
De belangrijkste aanleiding van het congres werd gevormd door de in mei verschenen, nieuwe Modelovereenkomst Bouwteams DG 2020. Dit model geeft vooral veel aandacht aan het thema samenwerking en roept veel vragen op over de prijsvorming.
Naast Duurzaam Gebouwd was het Ingenieursbureau van Amsterdam (IBA) - een van de grotere opdrachtgevers in Nederland - woensdag gastheer van het online congres. Amsterdam heeft inmiddels ervaring opgebouwd met ongeveer twintig bouwteamprojecten en het IBA wilde tijdens dit congres nadrukkelijk verkennen hoe het inkopen van een bouwteam en de daaropvolgende samenwerking kan worden vormgegeven.
“Wij zien de relatie tussen opdrachtgevers en marktpartijen enorm veranderen”, aldus Gido Laeven (contractmanager IBA), een van de eerste sprekers van de dag. “Je hoort en leest er in Nederland veel over en steeds komen daarbij het bouwteam en het tweefasencontract naar voren. Die beweging is erop gericht om met elkaar de samenwerking en het onderlinge vertrouwen te maximaliseren.”
Nieuwe handreiking
“Wij sluiten daarbij aan met een nieuwe handreiking, die wordt geschreven door en voor marktpartijen, opdrachtgevers en advies- en ingenieursbureaus in de gww-sector. Wij zoeken naar mooie voorbeelden en gave tools om mee te nemen in de handreiking en breiden ons netwerk voor het ontwikkelen van de handreiking graag uit voor een zo representatief mogelijke weergave van diezelfde marktpartijen, opdrachtgevers en advies- en ingenieursbureaus.”
De handreiking van het Ingenieursbureau van Amsterdam wordt geschreven door bovenstaande werkgroep.
De voorbeelden van het werken in een bouwteam kwamen woensdag ruim voldoende aan bod tijdens het met keynotes en workshops volgepakte Gamechangers-congres. Eerst legde Marleen Hermans, hoogleraar publiek opdrachtgeverschap in de bouw aan de TU Delft, helder uit hoe we vanaf de Parlementaire Enquête Bouwnijverheid (je weet wel, de bouwfraude) via geïntegreerde contracten zo geïnteresseerd zijn geraakt in bouwteams. “Steeds meer werd het niet de vraag wat er moet worden gebouwd en hoe, maar wat wil je bereiken met je asset? Vervolgens kwam er de Marktvisie, maar ook de hoogconjunctuur met minder aandacht voor risico’s. Mede daardoor werd het anders omgaan met elkaar actueel en werd de roep op betere samenwerkingsvormen groter.” Zoals dus het bouwteam.
Vrijheid in ontwerpen
Jacolien Eijer (directeur NLingenieurs) schetste vervolgens de voordelen voor de partijen in een bouwteam, met name voor het ontwerpproces. Ze wil bovendien afstappen van het denken in wij en zij, als opdrachtgever en opdrachtnemer, want er zijn meestal veel meer partijen bij betrokken.
Het ontwerpproces moet volgens Eijer niet meer in te strakke kaders plaatsvinden, maar losgelaten worden. Dat biedt zoveel vrijheid dat risico’s beter op tafel komen, ook omdat de uitvoerder er al bij betrokken is. Verder past ook de digitalisering - zoals BIM - goed in een bouwteam. De behoefte daaraan wordt steeds groter en een digital twin kan een goede test zijn voor er werkelijk wordt gebouwd.
De verandering die het bouwteam veroorzaakt voor het ontwerpproces. De verticale rode lijn links is het moment van gunning.
Eijer noemde nog een hele reeks van voordelen van het bouwteam, zoals de betrokkenheid, de transparantie door een goede informatieoverdracht en de grote kans op een betrouwbare prijs. De mooiste uitspraak van de dag kwam uiteindelijk ook uit haar mond: “Vertrouwen is goed, maar een bouwteamcontract is beter”.
Tweefasencontract
In de daaropvolgende workshop van Gido Laeven en Joost Fijneman (CROW) kwamen via een online questionnaire en de chat heel veel vragen en wensen naar voren, precies waar Laeven naar op zoek was. Zelf stelde hij samen met Fijneman ook vragen als: Is het bouwteam alleen geschikt voor grote projecten? Wat besteed je precies aan bij een bouwteam? Is er een verschil tussen een bouwteam en een tweefasencontract?
Wat betreft dat laatste stelde Fijneman dat er eigenlijk geen verschil is tussen die twee. En wat betreft de aanbesteding vindt hij het niet zo relevant of het een samenwerkingsvorm of contract wordt genoemd. Beide monden na de prijsvormingsfase uit in een go of no go en een uitvoeringsovereenkomst.
Prijsvorming
Veel vragen waren er over de prijsvorming, waarbij Fijneman onder meer verwees naar de inhoud van het DG Model 2020, waarin dat proces goed, stapsgewijs en met veel transparantie is vormgegeven. De vraag of een plafondbedrag zal werken, verdeelde de bezoekers in de chat, maar Fijneman ziet dat wel zitten. “Uiteindelijk zal toch de opdrachtgever zelf bepalen of hij wil doorgaan.”
Het inkopen van een bouwteam is aanbestedingsrechtelijk verder geen probleem, aldus Fijneman. Als je maar aan de voorkant voldoende hebt aangegeven, op basis van functionele specificaties, wat er uiteindelijk gerealiseerd moet worden. Dan heb je voldoende ruimte, want net als bij de UAV-GC weet je ook dan van tevoren niet welk ontwerp eruit rolt. De noodzakelijke gunning op prijs, die er bij een bouwteam immers nog niet is, kun je volgens Fijneman bereiken door de prijsbeheersingsmethode op te nemen als kwaliteitscriterium.
Gedoe bleef uit
Twee totaal verschillende projecten, een verzakkende woonwijk in Woerden en monumentale bruggen in Amsterdam, vormden het decor van de praktijk met bouwteams waaraan Yvonne Korver en Joost Merema (PRO6 managers) werkten. Merema (foto onder) is tevens een van de auteurs van de Modelovereenkomst Bouwteams DG 2020.
Zij kwamen met stapels positieve ervaringen, waarbij de vertrekpunten ook nog verschilden, want in Woerden was het ontwerp al bekend, terwijl men in Amsterdam met een blanco vel papier begon. Belangrijk in een bouwteam is de intrinsieke motivatie, waarbij je niet tegenover elkaar gaat zitten, maar naast elkaar. Het bouwen van zo’n team is niet eenvoudig en kan onder meer via assessments van de samenwerking verlopen, waarbij gedragsdeskundigen de doorslag kunnen geven wat betreft de samenstelling.
Beide hebben zich afgevraagd wanneer nu eens ‘het gedoe’ kwam en dat bleef maar uit. De samenwerking in bouwteam vlotte in Woerden zelfs zo voorspoedig, aldus Korver, dat de projectleider van de aannemer niets meer had te doen, daarop het roer overgaf aan de uitvoerder en al meer dan een jaar niet meer is gezien op de bouw.
Het tweetal ging verder nog in op diverse details, zoals het risicoprofiel, dat uiterst laag kan worden als je het ontwerp samen goed doorrekent, en de ontwerpverantwoordelijkheid. In het model Bouwteams DG 2020 geldt voor de betrokken partijen de DNR, maar uiteindelijk - aldus Merema - moet de opdrachtgever kleur bekennen. “Hij is verantwoordelijk voor het einde van het bouwteam.”
Maatschappelijke waarde
De dag werd besloten met een blik op de verre toekomst door Karin Rog (ReintenInfra), Ralph van Roessel (Tauw) en Arent Wassenaer (The Faithful Goose). Alle drie gaven op een andere manier invulling aan het thema ‘samenwerking’, waarbij Van Roessel nadrukkelijk pleitte voor de maatschappelijke aspecten in het aanbesteden. Hij voorziet dat in de toekomst niet meer op techniek, processen en samenwerking wordt ingekocht, maar puur op toegepaste maatschappelijke waarde (TMW). Waarbij naast milieu en duurzaamheid ook zaken als sociale aspecten, gezondheid en criminaliteit worden meegewogen.
In het verlengde van dat laatste vroeg hij tot slot ook om meer aandacht voor diversiteit en inclusiviteit in de bouw. Mede door meer gelijkwaardigheid in het samenwerken is het mogelijk om het werk in de bouw met meer plezier te doen, en vooral ook met oog voor elkaars belangen. Oók een centraal punt in het nieuwe model voor bouwteams.
De videobeelden van de keynotes en workshops worden binnenkort gedeeld via de website van het congres Gamechangers in de Bouw & Infra.
Tekst: Ysbrand Visser