Een nieuw gebouw dat voor 90% uit eerder gebruikt materiaal bestaat. Voor zover bekend zijn er weinig panden in Nederland die zo circulair zijn als het nieuwe inspiratiepaviljoen dat op het Zwolse bedrijventerrein Hessenpoort komt. Het initiatief komt van tien bedrijven op het bedrijventerrein die eigenaar zijn van het onlangs geplaatste zonnepark.

Het plan voor het circulair inspiratiepaviljoen is omarmd door zeker twintig enthousiaste bedrijven, scholen en instellingen alsook door de gemeente Zwolle en de provincie Overijssel. De provincie heeft onlangs een subsidie van maximaal 100.000 euro beschikbaar gesteld in het kader van Impuls Circulair Bouwen. Dit betekent dat de bouw van het paviljoen nog dit jaar kan beginnen.

De zonneweide in Zwolle-Noord ligt er al blinkend bij. In totaal hebben de 19.224 panelen een vermogen van 5,9 MW, die voorzien in 25% van de energiebehoefte van het terrein. Het is neergezet op een plek waar geen bestemming voor bedrijven op kan komen, vanwege de hoogspanningsmasten en -kabels die op en boven dit gebied staan en hangen. Maar in een van de hoeken is nog wel plek voor een niet-permanent te gebruiken pand, zoals een inspiratiepaviljoen, vertelt parkmanager Ilse Sijtsema van bedrijventerrein Hessenpoort. “Bij de bouw van het zonnepark hebben de tien bedrijven die eigenaar van het zonnepark zijn al belangeloos een geldbedrag opzij gezet voor de bouw van het inspiratiepaviljoen. Voor hen kan het paviljoen een mooie plek zijn om bijvoorbeeld inspiratiesessies te houden. Of neem Kruitbosch, de fietsenproducent bekend van Cortina-fietsen, die wil hier wel een product-presentatie neerzetten. Ook willen we hier graag laten zien hoe we op Hessenpoort bezig zijn met de energietransitie.”

Off-grid en 90% circulair

Van begin af aan stond ook vast dat het pand off-grid zal worden en voor 90% zal bestaan uit materialen die eerder gebruikt zijn, circulair dus. “Een deel van het zonnepark voorziet administratief het paviljoen van duurzaam opgewekte stroom. Het is zelfs een afzonderlijk deel van het park, waarbij de zonnepanelen in de vorm van een H zijn neergelegd. Omdat een van de investeerders in het zonnepark - Recycling Maatschappij Zwolle – al veel gebruikte materialen oogst en hergebruikt, was het paviljoen circulair bouwen eigenlijk een voor de hand liggende keus.”

Het bijzondere van het ontwerp en de bouw is dat het paviljoen eigenlijk omgekeerd wordt gebouwd, legt Sijtsema uit. “Normaal wordt een gebouw ontworpen en dan ga je op zoek naar de materialen die erbij gebruikt moeten worden. Maar bij het ontwerp van ons paviljoen put architect Robert van Middendorp voor zijn ontwerp uit gerecyclede materialen die al beschikbaar zijn en  ontwerpt op die manier het pand.”

Circulair IN, een nieuw platform op het gebied van circulair bouwen, helpt eveneens met het vinden van deze materialen. Sijtsema: “Eigenaar Willard Tijhuis van Circulair IN brengt opdrachtgevers en producenten van circulaire producten bij elkaar zonder tussenkomst van aannemer en projectontwikkelaar. De contacten van hem en zijn zakenpartner in de circulaire wereld zijn erg goed, daar profiteren we hier enorm van. Zij willen dit project als pilot gebruiken om in Madaster ook gerecyclede materialen te kunnen laten opnemen. Nu staan daar voornamelijk nieuwe materialen in, maar we moeten ook de stap maken naar het in kaart brengen van gebruikte materialen die daarna weer een derde leven tegemoet kunnen gaan.”

Basisschool Nieuwleusen

Een van de leveranciers van gebruikte materialen komt van dichtbij: een basisschool uit Nieuwleusen op circa 10 kilometer van het bedrijventerrein. “Deze is onlangs gesloopt door Hoogeboom Raalte, die daarvoor als eerste partij in Nederland een officieel certificaat voor circulaire sloop heeft ontvangen. De materialen waaruit het schoolpand bestond, worden namelijk voor 95% hergebruikt, deels dus door ons. Zo wordt het puingranulaat van de betonnen wanden en vloeren verwerkt in nieuw gegoten betonblokken voor de fundering van ons paviljoen. Hierdoor is minder nieuw cement en zand nodig. Het produceren van die betonblokken wordt weer gedaan op ons bedrijventerrein bij Recycling Maatschappij Zwolle. Ook enkele kozijnen uit de school worden hergebruikt in ons paviljoen.”

Eveneens van dichtbij komen de dakspanten, stalen trap en diverse houten balken. Die zijn gesloopt uit het R10 gebouw, dat naast de IJsselhallen in Zwolle stond en een jaar geleden is gesloopt. “Het geraamte van ons paviljoen is een gebruikte staalconstructie die afkomstig is uit het oude hoofdkantoor van Scheer & Foppen in Harderwijk. Ook de elektrische toegangsdeur en diverse kozijnen komen hier vandaan.”

In het volgende schoolseizoen zullen mbo-, hbo- en wo-studenten van het Cibap (mbo voor vormgeving), Hogeschool Windesheim en TU Twente meehelpen. Sijtsema: “Zo gaan Cibap-studenten meubilair maken van vijf bomen die rondom Hessenpoort stonden en gekapt moesten worden om ruimte te maken voor het wegenproject Vechtdalverbinding. Dat is de nieuwe aansluiting van de provinciale weg N340 op de A28. Zo krijgen die bomen een goede bestemming bij ons.”

Buiten het paviljoen wordt ook aan een circulaire aanleg van groen gedacht. “Dat wordt onder andere gedaan door Straatboer, een startup van Christiaan Kuipers uit Zwolle. Hij plant groenten, bloemen en bomen langs onder meer saaie industriële hekwerken, de zogeheten Bonenparade. Werknemers van Tiem, de sociale werkplaats op Hessenpoort, worden betrokken bij het beheer en onderhoud.”

Groundfridge

Het gebouw van 15 bij 15 meter zal bestaan uit twee verdiepingen. “Allereerst wordt een wal opgetrokken, zodat het onderste deel van het pand ‘in de grond’ ligt, goed voor warmte en koeling. De benedenverdieping krijgt twee overlegruimten en een opslagruimte. De bovenverdieping wordt een grote open ruimte met veel groen. Installaties voor verwarming en ventilatie zul je er niet zien, althans, zo min mogelijk. We werken met een zonneschoorsteen, dus met natuurlijke ventilatie. Warme lucht stijgt omhoog en wordt door de zonneschoorsteen naar buiten geleid. Het principe dus van de natuur, zoals bij een termietenheuvel.”

Ook bijzonder is de koelkast die niet op stroom werkt, want het paviljoen krijgt een Groundfridge. “Dat is een in de grond ingebouwde koelruimte. Doordat deze in de grond wordt ingebouwd en geïsoleerd is, is het er koel genoeg. Hoe deze er precies gaat uitzien weten we nog niet, maar hij zal zich geheel ondergronds bevinden. Eigenlijk gaan we weer een beetje terug in de tijd, toen mensen veel meer gebruikmaakten van de natuurlijke elementen. Dat doen wij tegenwoordig veel te weinig.”

Nu de provincie Overijssel een subsidie van maximaal 100.000 euro beschikbaar heeft gesteld in het kader van Impuls Circulair bouwen, kan de bouw deze herfst beginnen. Als alles volgens planning verloopt, is Nederland volgend jaar een 90% circulair inspiratiepaviljoen rijker.

Tekst: Harmen Weijer