Is de energietransitie een technologische race naar de eindstreep, of bepalen gedrag en sociale innovatie of we de duurzaamheidsdeadlines gaan halen? De urgentie om stappen te zetten is hoe dan ook te proeven en daarom praten we bij met Yvonne Boerakker, Manager Transitie Gebouwde Omgeving bij Enpuls. We ontdekken hoe deze organisatie anno 2020 bijdraagt aan het versnellen van de energietransitie.
Foto bovenaan: Yvonne Boerakker van Enpuls, aan het woord in dit artikel
“Zo’n 95% van de huishoudens maakt nu nog gebruik van aardgas en het wordt een enorme klus om al die woningen aardgasvrij te maken”, begint Boerakker. “Er zijn hierbij drie routes: de aanleg van een warmtenet, de overstap naar all electric of overstappen op groen gas, en op termijn zelfs waterstof. “Wij geloven vooral in stapsgewijze verduurzaming. “Dat is logischer dan in één keer van het aardgas af, want hierdoor worden maatregelen eenvoudiger inpasbaar in de toch al hectische levens van mensen.”
Stapsgewijs verduurzamen, betekent dat we snel een veel grotere doelgroep zien te bereiken dan we nu doen. Anders halen we de doelen uit het Klimaatakkoord niet. Dat betekent dat we anders moeten gaan communiceren. “Neem bewoners mee in de gevolgen van een renovatie. Heb het niet alleen over de technische en financiële aspecten, maar leg uit wat het voor hen betekent in termen van comfort, luchtkwaliteit, gezondheid en besparing. Een verhaal dat aansluit bij zaken die mensen écht belangrijk vinden. Een andere route zie ik eigenlijk niet als we ook woningeigenaren in beweging willen krijgen die niet warm of koud worden van het woord verduurzaming. Als je beter wilt aansluiten bij waar mensen wél voor in beweging komen, is het essentieel om te weten in welke levensfase mensen zitten en wat hun drijfveren zijn. Dán kun je veel beter een boodschap opstellen waar je mensen wél mee raakt. ’One size fits all’ werkt in ieder geval niet.”
Slimme stappen
Er is meer nodig dan anders communiceren. “We moeten woningeigenaren ook beter op weg helpen. Een woningeigenaar moet weten welke slimme stappen er zijn voor zijn woning. Dat kan door een helder advies te geven. Nu worden er nog te vaak tegenstrijdige adviezen gegeven en we hebben de verantwoordelijkheid als sector om eenduidige informatie te geven. Nog beter is het als bewoners zelf basiskennis opbouwen en in staat zijn hun eigen woningplan te maken. Dat gaat dus verder dan een online quick scan invullen. Een deel van de woningeigenaren is daar zeker in geïnteresseerd. Monitoring kan daarbij helpen. ‘Empowering people’ noem ik dat. Dat gaat effect achter de voordeur opleveren.”
Met een stappenplan krijgt een woningeigenaar zicht op wat er moet gebeuren en kan hij zelf kiezen wat voor iedere stap een logisch moment is. Daarbij kan de bewoner ervoor kiezen om zelf aan de slag te gaan of werkzaamheden uit te besteden. “Een voorwaarde is dat de markt met solide oplossingen komt die deze wensen invullen. Voor isolatie is de markt goed ontwikkeld, maar wie kan ik bellen als ik de ventilatie in mijn woning wil verbeteren? Daarnaast is het van belang dat beleidsmakers duidelijkheid geven over wat er met een wijk gaat gebeuren. En daar waar dat nog niet mogelijk is, bewoners faciliteren om alvast stappen te zetten in de verduurzaming van hun woning. Bijvoorbeeld door collectieve inkoop te organiseren.”
Informatie samenbrengen
De transitievisies warmte die de gemeentes aan het opstellen zijn, zullen voor een deel van de wijken al duidelijkheid brengen. Collega’s van Enexis Netbeheer zijn nauw betrokken bij het opstellen van deze transitievisies. Een logische verbinding, want om een wijk aan te pakken is het van belang dat je weet hoe bestaande (energie)infrastructuur eruitziet. “Zo is het belangrijk om te weten wanneer er een vervanging voor het gasnet op de planning staat en of er aanpassingen aan het elektriciteitsnet nodig zijn als een hele wijk overstapt op warmtepompen. Vanuit Enpuls dragen we ons steentje bij door kennis te delen over bijvoorbeeld energiebesparing, warmtenetten, groengas en waterstof. Voor iedere gemeente en gebied is een afweging noodzakelijk over de best passende oplossing. En dat wordt wat Enpuls betreft overigens niet alleen bepaald door technisch financiële karakteristieken. Ook de sociale component is belangrijk.”
“We zijn ervan overtuigd dat bij de verduurzaming van de gebouwde omgeving er een serieuze rol is weggelegd is voor warmtenetten. Het tempo moet hier wel fors omhoog. Het beter benutten van restwarmte van de industrie biedt een enorme kans om die versnelling te realiseren. Waarom zou je die warmte wegkoelen terwijl je deze ook kunt gebruiken voor de verwarming van woningen. Verder kan een nutsfonds het verschil maken om lokale netten van de grond te krijgen. Tenslotte moet er meer aandacht komen voor draagvlak. Een aantrekkelijke propositie aan bewoners is daarbij een must, daar staat of valt alles mee.”
In de transitie mag groen gas in één adem genoemd worden met de routes all-electric en warmtenetten, want de rol van gas lijkt nog niet uitgespeeld. “Groen gas heeft een aantal voordelen: een belangrijk voordeel is dat er gebruikgemaakt kan worden van de bestaande infrastructuur. Dat scheelt flink in de kosten. Slagen we erin om de gemiddelde gasvraag van een woning door isolatie en een hybride warmtepomp terug te brengen naar circa 500 m3 , dan is er in 2030 genoeg groen gas om één derde van de Nederlandse woningvoorraad van groen gas te voorzien. Dat vergt komende jaren nog wel een flinke sprong in de productie van groen gas. Daar wordt hard aan gewerkt door de sector. Enexis Groep is daar actief bij betrokken; want alleen door samen de handschoen op te pakken kunnen we de groen gas ambities uit het Klimaatakkoord waarmaken.”
Van techniek naar sociale innovatie
De discussie mag echter niet te veel draaien om deze technische alternatieven voor verduurzaming. Belangrijker is de wil van mensen om de maatregelen toe te passen. “Ik zie vaak dat pas in een late fase van het ontwerp wordt nagedacht over het gebruik en de wensen van de gebruiker. Dat is een gemiste kans; de gebruiker zou juist voorop moeten staan. Dat is ook hoe we dat bij Enpuls aanpakken. Bij een aantal diensten die we ontwikkelen, staan drijfveren en levensfase centraal. Kortom, mijn mening is dat “alleen door mensen als uitgangspunt te nemen, we de energietransitie de forse zet kunnen geven, die het verdient.”