De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen is onlangs opnieuw uitgesteld en dat is jammer. Want volgens Wico Ankersmit, nauw betrokken bij de invoering, gaat de kwaliteitsborger op termijn zorgen voor een verhoging van de geleverde kwaliteit en een verlaging van de kosten. De praktische invulling is echter nog geen gelopen koers. “Wat gebeurt er bijvoorbeeld als de kwaliteitsborger met een conflict van het project wegloopt?” Deze week werd er opnieuw roet in het eten gegooid.

De invoering van de nieuwe Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (WKB), voorzien voor 1 januari 2021, is op 17 april uitgesteld omdat de invoering van de verwante Omgevingswet ook is uitgesteld. De totstandkoming van de WKB heeft al bijna vijftien ministers beziggehouden en daar zou na Kajsa Ollongren nog wel eens een opvolger aan te pas kunnen komen.

Dat er uitstel zou komen, was al eerder te voorzien, want de noodzakelijke proefprojecten zijn maar mondjesmaat in den lande terug te vinden. De representatieve hoeveelheid van 10 procent wordt bij lange na niet gehaald. Deze manier van invoering, met eerst een reeks van proefprojecten, is afgesproken in een Bestuursakkoord. Verder moet de wet ook nog gedetailleerd worden uitgewerkt in een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB). Het ontwerpbesluit daarvan kan echter volgens Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) niet door de beugel en zonder deze zaken is invoering niet mogelijk.

Tweehonderd

Wico Ankersmit, de directeur van Vereniging Bouw- en Woningtoezicht, beaamt dat het absoluut nog niet verantwoord is om op 1 januari te starten. Hij geeft daarvoor meerdere redenen. “We willen de wet verantwoord kunnen invoeren, maar als vakvereniging zijn we er erg kritisch op. Zo zijn er nog lang niet voldoende kwaliteitsborgers. Misschien een stuk of tweehonderd. Dat zijn vooral mensen die als bouwplantoetsers werden ingehuurd door gemeenten. Het is wel zo dat de mensen die bij een gemeente die rol van bouwplantoetser goed vervullen, morgen al kwaliteitsborger kunnen worden”, stelt Ankersmit.

Het is volgens Ankersmit een kwestie van kip en ei. Pas als er in de proefprojecten genoeg volume wordt gerealiseerd, komen er voldoende kwaliteitsborgers. Nu de proefprojecten zelf nog. Ankersmit: “In het Bestuursakkoord hebben we gepleit voor het getal van 10 procent aan proefprojecten. Een aantal van bijvoorbeeld tien of twintig is te weinig. Als je dit instrument niet in heel Nederland hebt geoefend, ontstaat er ook geen markt van mensen die dat vak kunnen uitoefenen.”

“Je krijgt straks te maken met 350 gemeenten die, als de wet in werking treedt, het luikje dichtdoen. Zij zijn dan niet meer van de kwaliteitsborging. Zonder voldoende kwaliteitsborgers krijg je dan ineens een bouwstop in het kwadraat. Die wordt nog veel groter dan de bouwstop door PFAS of stikstof.”

Vijf scopes

“Ook in Groningen, Vaals of Vlieland moet je straks een kwaliteitsborger kunnen vinden die jouw projectje kan doen. De kwaliteitsborgers hebben zelf uitgerekend dat daarvoor ongeveer 850 mensen nodig zijn. Die moeten echt kwalitatief kennis hebben van het bouwbesluit en het hele proces kennen. Zo moeten zij vijf scopes kunnen bedienen: algemene bouwkunde, brand- en constructieve veiligheid, bouwfysica en proces en coördinatie. Als je dat in huis hebt, ben je al een hele entiteit met een bedrijf en mensen in dienst. Dat komt nu echter niet van de grond als er geen werk voor hen is.”

De invoering zal verder gepaard gaan met een Algemene Maatregel van Bestuur, met daarin tal van regels van praktische en juridische aard. De lastige praktijkvoorbeelden liggen voor het oprapen. Ankersmit had deze graag in een hele reeks van roadshows verder uitgediept, maar door de coronacrisis ligt dat plan nu stil. En zo zijn er nog heel veel vragen onbeantwoord, aldus Ankersmit.

Onuitvoerbaar

“Zo is er dinsdag een brief verstuurd naar de commissieleden in de Eerste en Tweede Kamer om de minister te manen het recente ontwerpbesluit van de AMvB te wijzigen. Daarin is de rol voor het bevoegd gezag onuitvoerbaar en vallen door het omzetten van de vergunningplicht naar een melding nog meer leges weg dan was voorzien.” De kwestie komt vanavond, 14 mei, aan de orde in de Tweede Kamer.

“Wij hebben verder de roadshows bedacht om via rollenspellen met een aantal interventies ervaring op te doen. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als de kwaliteitsborger met een conflict van het project wegloopt? Dan moet je als gemeente de bouw stilleggen, maar hoe gaat dat dan in de praktijk lopen? Die aannemer wil natuurlijk doorgaan, maar als gemeente kun je moeilijk zeggen: we stoppen ermee.”

Oplossingen bedenken

“Of stel dat de aannemer alleen een casco-oplevering doet. Het gebouw is dan nog niet af en voldoet ook nog niet aan het Bouwbesluit. De kwaliteitsborger kan echter pas aan het eind, als het gebouw aan alle aspecten voldoet, zijn verklaring afgeven. Aan de aannemer en gemeente kan hij dus nog niet vertellen dat het gebouw volgens de regels is gebouwd. Hoe gaat dat dan bij de overdracht?”

“Denk ook aan een deeloplevering bij grotere bouwprojecten. Als in een rij van honderd woningen het eerste al in gebruik kan worden genomen, maar men nog met de bouw van nummer vijftig moet beginnen. Al die vragen kun je pas beantwoorden als je die in de praktijk tegenkomt. Dat lukt niet meer met de proefprojecten en daarom willen we in de roadshows die casussen op tafel leggen en er oplossingen bij bedenken”, aldus Ankersmit.

Een kwaliteitsborger die de geldende voorschriften toetst zal verschillende ‘instrumenten’ ter beschikking hebben. Die beschrijven precies hoe de kwaliteitsborging moet worden uitgevoerd. De verschillende instrumenten moeten ook nog allemaal worden getoetst door een nog niet bestaande Toelatingsorganisatie (start mogelijk deze zomer). Daarnaast zal er ook nog een heel ICT-traject moeten worden opgetuigd. Allemaal drempels die het uitstel onoverkomelijk maakten.

Juridische status

In de aanstaande regelgeving zal ook heel precies moeten worden uitgewerkt wat de onderlinge juridische relatie wordt tussen de kwaliteitsborger en zijn opdrachtgever. Ankersmit: “Het vreemde is dat de kwaliteitsborger puur een hulpje is van de opdrachtgever. Hij heeft geen enkele juridische status om in te grijpen of op te treden. Het enige dat de kwaliteitsborger kan doen is geen verklaring afgeven. De gemeente moet dan bepalen of het gebouw in gebruik mag worden genomen.”

“Iedere afwijking van de regels zal uiteindelijk door het bevoegd gezag, dus de gemeente, moeten worden gehandhaafd of gecorrigeerd. Daarom staat er in het Bestuursakkoord heel duidelijk dat de handhavende taak van de gemeente niet zal veranderen. Je zit er echter ook niet op te wachten dat de gemeente pas aan het einde van een bouwproject, als het is misgegaan, erbij wordt geroepen. Dat wil je al eerder voorkomen. De kwaliteitsborger heeft dus geen tanden om te bijten. Zeker nu dat in het ontwerpbesluit van de AMvB nog niet goed is geregeld”, besluit Ankersmit.

-

Eind mei verschijnt ons digitale magazine #6 met als thema Wet- en regelgeving en daarin gaat Wico Ankersmit voor Duurzaam Gebouwd in op het waarom en de voordelen van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen.

Tekst: Ysbrand Visser
Foto boven: Shutterstock
Foto onder: Wico Ankersmit