“Er is nog volop energie en dat wordt een basisrecht van de mens”

Energiebedrijven worden de verkeersregelaars van energiestromen en leveren dan zelf geen stroom meer. “Gebruikers zullen dat met elkaar gaan delen binnen een lokaal web”, aldus Arash Aazami, een van de vele inspirerende sprekers tijdens het Duurzaam Gebouwd Congres in Assen.

Het maken van stappen, hoe klein ook, stond vandaag centraal tijdens het elfde Duurzaam Gebouwd Congres met als thema: Missie Duurzaam Drenthe, Reis mee naar 2040. Naast de transitie naar een energieneutrale maatschappij, stond in Assen ook circulariteit volop in de schijnwerpers.

Het was de Drentse gedeputeerde Tjisse Stelpstra die in Assen die geleidelijke weg propageerde. Hij sprak over een soort voetreis op weg naar het ‘grote’ perspectief van energieneutraliteit. Maar op die weg is ‘klein’ handelen de manier om iedereen mee te krijgen, aldus Stelpstra.

Keukentafel

Dat laatste is lastig, omdat er in de maatschappij nog wel enige weerstand, angst en egoïsme moet worden overwonnen, wist Stelpstra (foto rechts). “Onze tekentafel is een heel andere dan de keukentafel. We moeten tussen de werkelijkheid en het ideaal van de energietransitie een ravijn overbruggen. Iedereen zal naar vermogen daaraan een bijdrage moeten leveren, waarbij de grootste vervuiler ook het meeste moet bijdragen.”

Politicus Stelpstra deed een beroep op alle aanwezigen om niet af te wachten. Dat geldt ook voor de overheid, die volgens hem “groot moet denken en op maat handelen. Het wordt een gestage wandeling. Als je eenmaal de eerste stap maakt, ook al is de route nog niet helemaal bekend, geeft dat een goed gevoel. Ik ben ervan overtuigd dat de mensen zich echt wel om meer bekommeren dan alleen maar om geld.”

In Drenthe zijn er al veel concrete stappen gemaakt op weg naar 2040 (tien jaar eerder dan het nationale streven van 2050). De Drentse Expeditieleider Charles Hussels noemde onder meer coöperaties, laagdrempelige leningen, energieloketten, ontwikkelkampen en expeditiedagen. Een inspirerende rij, waarbij ook nog een bijzondere subsidieregeling kwam. Hussels: “We hebben de markt gevraagd zelf een subsidieregeling te bedenken.”

Overvloed aan energie

Waar de uitreiking van de Nederlandse Duurzaam Bouwen Awards in Assen vooral in het teken stond van de vele ontwikkelingen op het gebied van circulariteit, was het de eerste keynote van de dag - van Arash Aazami - die duidelijk maakte dat we niet hoeven te wanhopen als het om de hoeveelheid energie op deze aardbol gaat.

Aan de ene kant zijn we nu bezig om binnen 500 jaar de fossiele energie op te souperen die in 500 miljoen jaar is ontstaan. Daarom is het zaak om ons gebruik van fossiele energie met een factor 1 miljoen (!) terug te brengen. Aan de andere kant schetste Aazami (foto rechts) het beeld dat de zon dagelijks 1400 keer onze behoefte aan energie levert. En dan zijn er daarnaast nog andere natuurlijke bronnen als wind, golven of geothermie.

Een overvloed, aldus Aazami, die de toekomst van de energievoorziening vergeleek met het internet. Er komen intelligente, zelfbalancerende netwerken - in tegenstelling tot het internet voornamelijk lokaal - waarbij dankzij slimme protocollen volledig autonoom energie wordt uitgewisseld.
Aazami voorspelt dat energiebedrijven gaan veranderen in verkeersregelaars. En dat er op de lange termijn door de uitwisseling van (zelf)opgewekte energie geen netverzwaring zal ontstaan, maar juist netverlichting. Energie wordt niet alleen een basisbehoefte, maar ook een basisrecht van de mens, aldus Aazami.

Gedragsverandering

Het congres was niet alleen bedoeld voor het uitwisselen van bergen kennis, maar wilde ook nadrukkelijk als vliegwiel dienen. Samenwerking en burgerparticipatie waren de centrale thema’s. En waar Duurzaam Gebouwd verbinden en communiceren voorop heeft staat, aldus hoofdredacteur Marvin van Kempen, is ook activeren tegenwoordig een belangrijk aspect geworden. Als voorbeelden noemde hij co-creatie met experts, zoals met het DG Model Bouwteamovereenkomst (verschijnt medio april 2020), en nieuwe expedities.

Gedragsverandering staat bij Duurzaam Gebouwd (en de Provincie Drenthe) eveneens hoog op de agenda en domineerde dan ook een deel van het programma. Zo waren het de Nijmeegse hoogleraren Rick van Baaren en Mattheis van Leeuwen die de ruim vierhonderd aanwezigen vertelden over het meekrijgen van de burger in de verduurzaming van Nederland.

Niet voor niets had gedeputeerde Stelpstra het hierboven over de angst aan de keukentafel. Het blijft heel lastig om individuele burgers mee te krijgen in het verduurzamen van hun huur- of koopwoning. De redenen zijn vanuit de psychologie ook wel bekend, aldus het duo:

• kennis leidt niet tot gewenst gedrag;
• mensen kiezen altijd de gemakkelijkste weg;
• mensen focussen eerder op het negatieve.

Het gevolg hiervan is dat mensen opstandig worden, zodat je ze niet meekrijgt. Of ze worden skeptisch (“ja maar,…”) en inactief.

In een aparte workshop, in een propvolle zaal van De Bonte Wever in Assen, vertelde het duo op aanstekelijke wijze ook wat er te doen valt om mensen alsnog mee te krijgen. Een van de technieken, altercasting, voorkomt de weerstand die bij mensen ontstaat, als je hen vertelt ‘dat ze móéten verduurzamen’. Benader ze juist positief door ze een bepaalde rol te laten aannemen. Benoem ze tot ‘voorbeeld in de buurt’ en pak vandaaruit de opgave aan.

Waterstof

Over buren gesproken: ook Buurkracht kreeg een podium in Assen. Met meer dan vijfhonderd projecten op het gebied van duurzame energie door het hele land bewijst deze stichting dat er in de bevolking al heel wat gaande is en dat overheden lang niet altijd exclusief nodig zijn om voor draagkracht te zorgen.

In veel gevallen is het zetje in de rug echter nog wel nodig. Drenthe lijkt daarbij goede zaken te doen, en zo is er zelfs een waterstofwijk (Hoogeveen) in aanbouw. Het is nog een pilot en de positieve resultaten staan nog niet vast, maar deze eerste stap op die lange wandeling naar 2040 kan misschien toch weleens een grote stap blijken.

Tekst: Ysbrand Visser