Met nog 7 miljoen woningen te gaan is de urgentie voor verduurzaming tastbaar. Ook bij de utiliteitsbouw loopt men achter in de doelstellingen en moet men aan de bak. Voordat de handen uit de mouwen kunnen, moeten beleggers, gemeenten en ontwikkelaars weten wat voor vlees ze in de kuip hebben. Welke rol speelt data in de strategiebepaling en welke verbanden kunnen we anno 2019 leggen? We vragen Duurzaam Gebouwd-partner BackHoom naar het belang van data en de impact die het kan maken bij verduurzaming.
Aan tafel zit product owner Niels Ondersteijn van BackHoom. “In ons dagelijks werk hebben we contact met koplopers uit diverse disciplines, elk met hetzelfde overkoepelende doel. Iedereen wil de gebouwvoorraad duurzamer maken, want daar schuilt een grote opgave voor de komende jaren. Wij voorzien deze partijen van gegevens waarmee ze de energietransitie sneller kunnen doormaken en processen kunnen optimaliseren.”
Het startpunt is daarbij data die van openbare bronnen is verkregen, zoals de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Hier worden eventuele fouten uitgehaald en aangevuld met gegevens die BackHoom zelf in huis heeft. “Met algoritmes en rekenmodellen genereert BackHoom nieuwe verduurzamingsinzichten per pand. Dit zorgt in de basis voor een database van alle woningen van Nederland, met kenmerken die direct gerelateerd zijn aan duurzaamheid of maatregelen daarvoor. Denk aan bouwjaar, oppervlakte en energielabel. Door in ons Duurzaam Dataplatform gegevens te analyseren en te combineren ontstaat er nieuwe data, waarmee we het potentieel voor verduurzaming blootleggen.”
Data toegankelijk maken
Hoewel de focus op de woningvoorraad ligt, geldt dit scenario ook voor utiliteit. “Op wijkniveau zijn onze tools in te zetten om een gebied onder handen te nemen. Daar heeft commercieel en maatschappelijk vastgoed natuurlijk ook een rol.” De grootste winst lijkt te behalen in de woningvoorraad. “We laten het potentieel zien voor vrijwel alle woontypologieën, waaronder appartementen en overige panden die bijvoorbeeld niet als verblijfsobject dienen. Die laatste categorie zou je kunnen onderschatten, maar het zijn toch zo’n 4 miljoen objecten die in deze contouren passen. Dat heeft veel invloed op de potentie voor zonnepanelen.”
De uitdaging schuilt dan ook in het toegankelijk maken van gedetailleerde en krachtige data. Om die reden ontwikkelde BackHoom diverse applicaties (API’s). Diezelfde gereedschappen kunnen geïntegreerd worden in systemen van bijvoorbeeld energieleveranciers en gemeenten. “Met die integratie wordt het eenvoudiger om de klanten van deze bedrijven te bedienen. Zo kan een energieleverancier informatie geven over de mogelijkheden om isolatiemateriaal toe te passen of aan de slag te gaan met duurzame energie. Onze klanten kunnen hierbij in de eigen huisstijl zelf bepalen hoeveel extra informatie aan bewoners wordt gevraagd, voor een gedetailleerder advies.”
Duurzaamheidsambities voor wijken invullen
Deze informatie is in het bijzonder interessant om de transitievisie warmte in te vullen. In 2021 moet een plan gereed zijn waarmee iedere gemeente aangeeft welke wijken van het gas af gaan en welke oplossingen daarvoor worden ingezet. “Daar kan onze informatie goed bij ondersteunen. We weten veel over individuele woningen en kunnen gefundeerde inzichten geven over wijken en regio’s. Concreet betekent dit dat een gemeente en andere stakeholders bij het concretiseren van de warmtevisie een duidelijk inzicht krijgen in de mogelijke maatregelen die zij door kunnen voeren door kruisverbanden te leggen tussen data. De verduurzamingsmogelijkheden per pand vormen de basis en hierdoor wordt het eenvoudiger om de te bewandelen paden vorm te geven.”
Niels Ondersteijn van BackHoom
Zo ging gemeente Deurne aan de slag met het inventariseren van verduurzamingspotentieel. “Voor deze gemeente berekenden we wat het totale energieverbruik was, gaven we inzicht in het isolatieniveau en lieten we zien welke mogelijkheden er zijn voor duurzame energieopwekking met zonnepanelen. Door verschillende scenario’s uit te werken richting 2030 is het eenvoudiger om te zien welke impact je maakt. Zo geven we aan wat de invloed is als alle woningen naar een B-label worden gebracht en laten we zien wat er gebeurt als je alle daken van alle panden vol legt met zonnepanelen. Het mooie is dat je zelf aan de knoppen kunt draaien en hiermee de strategie kunt bepalen.”
Ook gemeente Den Haag zette het Duurzaam Dataplatform in om ambities in te vullen. Hierbij lag de nadruk op de renovatie van bijna 10.000 woningen naar label B of zelfs A-niveau. “Ieder kwartaal hebben we deze gemeente voorzien van nieuwe inzichten. Ze gebruikten de data onder andere om het programma ‘Hou van je huis’ kracht bij te zetten en een wijkgerichte aanpak te formuleren. Dit alles om woningeigenaren te helpen met verduurzamen. Daarvoor zijn gegevens over energielabels, isolatieniveaus en andere kernwaarden essentieel. Die leveren en optimaliseren we, zodat deze gemeente haar ambities optimaal kan invullen.”
Bouwstenen voor toekomstbestendigheid
Naast gemeenten bemerkt Ondersteijn ook interesse vanuit energieleveranciers en de bancaire sector. “Voor energieleveranciers leveren we bijvoorbeeld een applicatie waarmee klanten door middel van een postcode en huisnummer informatie krijgen over het woningbezit. Vervolgens wordt direct duidelijk wat de energiebesparingsopties en mogelijke verduurzamingsmaatregelen zijn. Vanuit banken horen we dat onze tools ervoor zorgen dat het eenvoudiger is om financieringsmogelijkheden als groenleningen af te geven.”
De uitdaging schuilt dan ook in de bewustwording van verduurzamers. “We willen de mogelijkheden en de kracht van data en realtime berekeningen naar voren brengen bij partijen die aan de slag zijn met strategiebepaling rondom verduurzaming. De opgave voor de komende jaren is duidelijk en de energietransitie is in volle gang. De verduurzamingsinzichten die je krijgt met behulp van data vormen de bouwstenen om de gebouwde omgeving toekomstbestendig te maken.”
Floris Zwaferink van gemeente Den Haag
“Onze gemeente heeft als doel om meer woningen met een energielabel A of B in de stad te krijgen“, laat Floris Zwaferink van gemeente Den Haag weten. “Daarvoor hebben we diverse initiatieven om deze verduurzaming aan te jagen, waaronder duurzaamheidswinkels. Hier kunnen bewoners binnenstappen om informatie en advies te krijgen om de woning bijvoorbeeld beter te isoleren. Daarnaast zijn er mogelijkheden voor energiescans en hebben we diverse subsidies om duurzame renovaties aan te wakkeren.”
De komende jaren moeten duizenden woningeigenaren aan de slag met verduurzaming. Om de stand van zaken rondom duurzaamheid inzichtelijk te krijgen inventariseerde de gemeente welke vastgestelde en indicatieve energielabels er zijn in de stad. “We kwamen eerst bij RVO.nl uit voor deze gegevens, maar het bleek niet eenvoudig om deze data op te halen en te koppelen aan andere data. We gingen op zoek naar een partij die verbindingen kon leggen tussen gegevens over het energielabel, het energieverbruik, de CO2-uitstoot, mogelijke maatregelen en andere interessante factoren. Veel van die data is bekend, maar we waren vooral op zoek naar een totaalpakket, om de verschillende factoren te relateren en zo meer informatie uit de data te halen.”
Dit pakket met interessante gegevens en kruisverbanden kwam naar voren bij de samenwerking met BackHoom. Vanuit verschillende bronnen worden gegevens aangeleverd, die kunnen bijdragen aan plannen en routes voor verduurzaming. “De kracht zit hem in de combinatie van data en hoe eenvoudig het is om dashboards te creëren waarin je in één oogopslag de status quo scherp hebt. Met behulp van deze informatie kunnen we particulieren gerichter advies geven, bijvoorbeeld voor isolatie of de toepassing van duurzame energie. Dankzij de data is het inzicht over de status van de woningvoorraad aanzienlijk gestegen. Daarbij is het mogelijk om beleid te baseren op feitelijke informatie, wat moet helpen om de grote opgave betreft duurzaamheid te laten slagen.”
De data kan te zijner tijd ook dienen om de energietransitie breder vorm te geven, bijvoorbeeld in het kader van de transitievisie warmte. “Dat is een apart traject, mede omdat we een relatief grote gemeente zijn. Onze afdeling Wonen houdt zich bezig met de woningvoorraad en het programma Energietransitie werkt aan plannen om te kantelen naar duurzame warmte. Deze afdeling kan gebruikmaken van onze dashboards en in zoverre kunnen we eenvoudig een samenwerking opzetten. Om de energietransitie te versnellen is de gecombineerde data toepasbaar, omdat je hiermee een helder overzicht krijgt van mogelijkheden per wijk. Dat helpt weer in besluitvorming en beleid.”
De data zorgt ervoor dat de gemeente meer vat heeft op wat er op het vlak van duurzaamheid gebeurt en wat er mogelijk is. “Als je een bewoner wilt helpen, dan moet je niet vragen naar de bekende weg. Door inzicht te geven over de mogelijkheden aan duurzame maatregelen voor een bepaald adres, woningtype of bouwjaar voorkom je dat een bewoner alles zelf moet uitzoeken. Het is dan belangrijk dat je de data die je in huis hebt, ook gebruikt. BackHoom kan die verschillende data koppelen en verzorgen, zodat we de bewoners van Den Haag kunnen ontzorgen in de stap naar een duurzamer woning.”
Met het Duurzaam Dataplatform biedt BackHoom de gemeente Den Haag inzicht in de verduurzamingspotentie van de hele woningvoorraad van de gemeente op adresniveau. Ieder kwartaal verrijkt BackHoom vanuit het Duurzaam Dataplatform de meest recente informatie over energielabels van de hele woningvoorraad van de gemeente Den Haag. De uitkomsten dienen als input voor het duurzaamheidsdashboard ten behoeve van de monitoring van de energietransitie van de gemeente. De data uit de HuizenZoeker wordt daarbij toegepast in geografische kaarten en andere visualisaties waardoor het mogelijk is om in één oogopslag te zien waar de uitdagingen en kansen liggen.
Tekst: Marvin van Kempen