Natuurlijke evolutie

Auteur: Maarten Epema

Het Klimaatakkoord geeft richting, maar de overgang naar de CO2-neutrale stad blijft een evolutionair proces vol met innovatie, hobbels en omwegen. De maatschappelijke filter is vooral: haalbaar en betaalbaar voor iedereen. Een ontevreden kiezer kan voor een hoop instabiliteit zorgen. De gemeenten zijn daarbij de regisseurs van de transitie: zij maken de warmtevisies en warmteplannen voor de gebouwde omgeving.

Want uiteindelijk is de transitie een grootschalige herstructureringsopgave op lokaal niveau. Een optelsom van vele projecten die individuele belangen overstijgen en voor een groot deel in het publieke domein vorm moeten krijgen. Ontwikkeling van de warmteketen; begeleiden van wijktransities: het gaat niet slagen zonder regisseursrol van gemeenten en een faciliterende en ondernemende rol van netwerkbedrijven.

De markt ziet hierbij vooral risico’s in het te lage tempo en onvoorspelbaarheid van de politieke besluitvorming. Maar zelf is de markt niet in staat om het publieke belang zelfstandig in te vullen. Voor concepten in bijvoorbeeld de warmteketen met een ketenmonopolie (bron, netwerk en levering in één hand) is in het nieuwe energielandschap geen plaats meer.

Welke deeloplossingen gaan dominant worden in het nieuwe energielandschap? Krijgt bijvoorbeeld waterstof als energiedrager een hoofdrol? Als oplossing voor de problemen in het energienetwerk is waterstof zeker interessant. Maar alleen met een versneld groeipad voor (zeer) grootschalige en goedkope productie van groene waterstof.

Natuurlijke evolutie leert dat oplossingsrichtingen die optimaliseren uiteindelijk meer bestaansrecht hebben dan zij die maximaliseren. De waarde van ontwikkeling van NOM-concepten (nul op de meter) zit vooral in innovatie in deeloplossingen. Op systeemniveau blijft NOM-renovatie vooral duur en moet kritisch worden gekeken naar de milieu-impact van de verbouwing zelf.

De transitie gaat verder vorm krijgen in een versterkte, pragmatische samenwerking tussen markt en (gemeentelijke) overheden - zonder ‘market lock-ins' maar met een eerlijk deel voor bedrijven die de handschoen oppakken. Bedrijven en (gemeentelijke) overheden die deze realiteit snappen en zich erop aanpassen gaan de komende decennia de CO₂-neutrale stad bouwen en zijn al volop bezig. Succes!