Waarom kunnen we niet zonder gedoe samenwerken? Henberto Remmerts (Tauw) wijdde er een blog aan: het morele kompas als instrument.

Al enige tijd worstel ik met hoe we nu toch verder moeten met ‘samenwerken’. Dat het belangrijk is, is inmiddels algemeen bekend. Dat het noodzakelijk is, weten we inmiddels ook: oorzaakanalyses van een instortende parkeergarage, omvallende kranen en het (nog) niet halen van duurzaamheidsdoelen. Maar ook aanbestedingen met ongewenste resultaten, discussie over verantwoordelijkheden en risico’s, en financiële tegenvallers zowel voor opdrachtgever als opdrachtnemer laten steeds weer zien hoe een effectievere samenwerking communicatie- en cultuurproblemen hadden kunnen voorkomen.

Zonder gedoe samenwerken

Waarom dóen we het dan niet? Ik worstel daarmee, en neem dagelijks waar hoe misverstanden, andere beelden bij de taakverdeling, een slechte match in voorkeuren of persoonlijke stijlen leidt tot een frustrerende samenwerking die niet tot de gewenste doelen leidt. Samen iets wíllen is één, daar zelf daadwerkelijk in investeren is een tweede…

Onlangs nog zag ik hoe er eerst enthousiasme ontstond bij het gezamenlijk formuleren van duurzaamheidsdoelen. Om daarna vast te lopen op het investeren in een passende relatie, materialen en materieel, niet gedeelde verwachtingen, contractuele afspraken (o.a. over risicoverdeling) met gevolgen voor de kosten. In die situaties merk ik dat er al snel naar de andere partij wordt gekeken. Zelfreflectie en eigen verantwoordelijkheid nemen is dan nog niet de gewoonte.

Daarom stel ik mij de vraag: ‘Hoe geven we samenwerking vorm en welke motivaties gaan er achter schuil?’ Soms kan ik het antwoord makkelijk vinden. Denk hierbij aan persoonlijke behoeftes; wie wil er nou niet zonder gedoe samenwerken? Een duurzaamheidsdoelstelling formuleren, een gezamenlijke kansensessie is altijd een succes, want het schept een gezamenlijk perspectief. Zelf vind ik het positief afsluiten van een aanbesteding en de start van het werk feestelijk vieren altijd inspirerende momenten in een project. Allemaal topmomenten waarin ik en anderen samenwerking als positief en waardevol ervaren. 

Bouwagenda en Samenwerken 3.0

In de Bouwagenda las ik een antwoord op de samenwerking die nodig is: Samenwerken 3.0, ‘alle partijen in de keten - van beleidsmakers, opdrachtgever en ingenieursbureaus tot aannemers groot en klein, toeleveranciers en andere partijen - werken samen aan optimaal maatschappelijk resultaat (gezond land en gezonde sector)’. Dit geeft meer ruimte aan transparantie voor wederzijdse belangen, werk met werk maken, circulair werken en de mogelijkheid voor een lerende omgeving.

Het klinkt aannemelijk om een serie van kunstwerken te bouwen/onderhouden in plaats van één voor één als aparte projecten te benaderen. Dat zette me aan het denken: mijn waarnemingen vinden meestal plaats in de context van projecten, veelal kleine onderdelen van een grotere opgave of doel.

Met de Bouwagenda in mijn achterhoofd begin ik te vermoeden dat samenwerken binnen projectoverstijgende programma’s enorm gaat helpen in het halen van doelen en resultaten. Niet meer focussen op een subdoel, maar steeds kijken naar hoe dit onderdeel bijdraagt aan de grotere ambities en resultaten. Dat doet direct een appèl op ieders verantwoordelijkheidsgevoel (in plaats van het behalen van een taak of losse prestatie) en reflectievermogen (want je vraagt je steeds af: hoe draagt dit bij aan…?).

Ketensamenwerking

Een tweede moment waarop ik een antwoord zag in het verbeteren van het samenwerken was een keynote van Jack van der Veen (Nijenrode) over ketensamenwerking tijdens het congres van het Bouwgenootschap. In de huidige (keten)samenwerking is prijs en autoriteit/hiërarchie te dominant en tegelijkertijd zijn het gemeenschappelijk doel, gemeenschapszin, iets voor elkaar over hebben en van betekenis kunnen zijn onvoldoende aanwezig.

Meer aandacht voor de gemeenschapszin is rekening houden met andere belangen, zonder oordeel aan tafel schuiven, elkaar helpen, de ander laten ontwikkelen en werken met respect voor verschillen. Het zijn allemaal morele waarden die we in ons privéleven hoog houden. Morele waarden die ons ook in het samenwerken tussen overheden en bedrijven kunnen helpen. Iedereen heeft een moreel kompas in zijn systeem. Het morele kompas is juist een instrument dat ons influistert meer voor elkaar over te hebben, te werken aan een gemeenschappelijk doel en de ander helpen van betekenis te zijn.

Wat daarvoor nodig is? Weinig. We hebben en doen het allemaal al, maar vergeten het soms in te zetten in ons werk. Zeker wanneer de belangen schuren, de opvattingen uiteenlopen en de voorkeuren verschillen. Laten we dus gewoon gaan experimenteren met ons moreel kompas als richtinggever in een Samenwerking 3.0. Ik ben alvast begonnen. Doe je mee?

Lees ook het interview met Tauw-topman Ralph van Roessel in ons nieuwe digitale magazine (thema: Innovatieve samenwerking).