Ecologie als onderdeel van de ontwerpopgave

Auteur: Ingrid Rompa

We gebruiken de gebouwde omgeving veel te eenzijdig, vindt Onno Dwars. Daarom pleit hij voor een ecologische toets. Een toets die ervoor moet zorgen dat de ecologie daadwerkelijk verrijkt in Nederland. “Ik ben betrokken geweest bij Stroomversnelling. Dat heeft mijn ogen geopend.”

Volgens commercieel directeur bij Ballast Nedam Development Dwars maken we onvoldoende gebruik van de krachten die de natuur ons biedt. “Groen heeft een zeer positieve, rustgevende werking op ons. We zijn ons wel bewust van de waterproblematiek maar het zou goed zijn als we ons ook richten op de flora en fauna. Als we een wijk bouwen of een stad uitbreiden, moeten we ons realiseren dat we de ecologie schade toebrengen.”

Leefomgeving creëren voor mens en natuur

Voor hem is het glas niet halfleeg, maar halfvol. “Ik zie kansen om een interessantere leefomgeving te creëren voor mens en natuur wanneer we de ecologie meenemen als onderdeel van de ontwerpopgave. We moeten hiervoor dan wel uit de vrijblijvendheid.” Hij benadrukt dat hij geen deskundige is op dit gebied. “Maar ik hoop dat specialisten met elkaar om de tafel gaan zitten, net zoals dat is gebeurd bij de watertoets. Zij kunnen goed bepalen wat we kunnen doen om bij te dragen aan de flora en fauna.”

Meer groen in de bebouwde omgeving heeft veel voordelen. “Het is goed voor de mens, het absorbeert water, het zuivert de lucht en het ondersteunt dieren, bijvoorbeeld bijen. Bij Stroomversnelling is er geregeld dat er een tijdelijke ontheffing kwam voor de flora- en faunawet in verband met gierzwaluwen, huismussen, vleermuizen, et cetera. Er is onder meer afgesproken dat er nestkastjes zouden komen voor vogels en speciale ruimten voor vleermuizen. Zo kunnen we het ecologische systeem versterken en ondersteunen. Ik geloof daar echt in. We zijn gek als we het niet doen. Het is zó voor de hand liggend en eenvoudig om te doen. Wij willen laten zien dat het kan en dat het er mooi uitziet. Anderen inspireren dus, zodat we samen verder komen.” Als voorbeeld noemt hij de woningprojecten Stadhouders en Westpoint in Utrecht, waarvan de verkoop vorige maand is gestart.

Kansen voor nieuwbouw en renovatie

“Ik vind het heel positief dat Onno de proactieve kant op wil”, reageert Jarno Beijk van ecologisch advies- en projectbureau NatuurInclusief. “Het is interessant dat hij de kansen wil grijpen, die er zijn bij nieuwbouw of renovatie.” Behalve dat zijn bureau zich bezig houdt met ecologisch onderzoek, ontwikkelt en ontwerpt hij faunavoorzieningen voor diverse soorten vleermuizen, vogels en otters. “We kijken naar de materialen en ontwerpen op een creatieve manier, zodat de voorzieningen zorgen voor een meerwaarde.”

Voor gierzwaluwen kun je bijvoorbeeld kasten inbouwen in de muur. “Die kun je onzichtbaar aanbrengen. Nu gebeurt dat vooral reactief. Wanneer wordt geconstateerd dat er gierzwaluwen zitten, wordt er iets voor teruggebracht. Tot nu toe is dat allemaal heel vrijblijvend. Want als er niets wordt aangetast, hoef je niets te doen. Het zou mooi zijn als de mensen de waarde ervan inzien en vrijwillig voorzieningen laten aanbrengen.”

Isolatie maakt muren ongeschikt voor vleermuizen

Volgens Beijk is voorlichting erg belangrijk. “Mensen beseffen niet dat al heel vaak vleermuizen in hun spouwmuren wonen, want je merkt er niks van. Door renovatie of isolatie worden die muren daarvoor echter ongeschikt gemaakt. En vleermuizen zijn nuttige dieren. Ze eten onder andere muggen.” Huismussen en gierzwaluwen hebben veel last van dakisolatie. “Ze hebben niet door dat wanneer ze onder een dak kruipen dat net is geïsoleerd, de warmte niet meer weg kan. De temperatuur kan wel oplopen tot 50 á 60 graden, dus jonge dieren proberen te vluchten en vallen naar buiten omdat ze nog niet kunnen vliegen zijn. Of ze gaan dood.”

Het kan een standaardprocedure worden om bij nieuwbouw faunavoorzieningen in te metselen, meent hij. “Bij de bouw van nieuwe woonwijken kun je ook voorzieningen voor dieren koppelen aan speelterreinen. Dat is bijvoorbeeld interessant voor huismussen. Die vinden er zand en kinderen kunnen hun brood kruimelen.”

Onderscheiden met ecologie

Het is beter om meer dieren aan te trekken in plaats van in stand houden van wat er al is, geeft Beijk aan. “Zo kun je je met ecologie als bedrijf ook positief onderscheiden. Het zou natuurlijk helemaal geweldig zijn wanneer je je negatief onderscheidt als je dat niet doet; niet alleen als bedrijf maar ook als gemeente. Economie wordt vaak gezien als een blok aan het been voor ecologie en andersom. Maar het hoeft elkaar helemaal niet te bijten. Het is goed om te kijken hoe je die 2 kunt combineren. Het kan juist voor beide kanten meerwaarde creëren. En er ontstaat wederzijds begrip en interessante mengvormen. Samenwerken is dus ontzettend belangrijk.”

Beeld bovenaan: Deze afbeelding is een samenwerkingsproject tussen ecologen (NatuurInclusief) en architecten (The Cloud Collective). Hierbij zijn functies gecombineerd, namelijk een folly en een faunavoorziening waardoor een landschappelijke parel ontstaat.