Vanaf 2023 is ieder kantoor groter dan 100 m² verplicht minimaal energielabel C te hebben; 450.000 bestaande utiliteitsgebouwen moeten over 30 jaar energieneutraal zijn. Ook de opgave in de woningbouw is groot en misschien wel uitdagender vanwege het ontbreken van de ‘EPC-prikkel’.

De bouwbranche heeft de technische oplossingen voorhanden. Hoe zit het met de productiecapaciteit, de consistentie van overheidsbeleid en de financiering van duurzame transformatie? Dit waren de uitgangspunten van de Round Table bij Trilux over ‘Renovatie en Transformatie’.

Te weinig tijd en mankracht

Moderator en gastheer Aris Bakker trapte af met de stelling dat er in de bouw- en installatiebranche te weinig tijd en mankracht beschikbaar is om de huidige ‘renovatievloed’ te bolwerken. “Veel vaklieden hebben op dit moment minder tijd dan werk, vanwege het aantrekken van de economie”, beaamde Rob van Kuik van DAW Nederland. “De prefab productie kan een deel van het capaciteitsprobleem wellicht invullen.” Nico Roos van ONE Smart Control zag een structureel tekort aan vaklieden. “Dat proces is al in de jaren 70 van de vorige eeuw in gang gezet, met de hervormingen in het onderwijs.” Volgens Hans Mascini lag het niet alleen aan de handjes. “Die worden deels gevonden in het buitenland, maar de kwaliteit is vaak minder. En minder kwaliteit betekent hogere faalkosten.”

Meer eisen aan vakman

Het veronderstelde capaciteitsprobleem is volgens de deelnemers niet alleen kwantitatief van aard, maar veroorzaakt ook een kwaliteitsprobleem. “Renovatie vraagt meer van de vakman dan nieuwbouw”, vond Rinus de Moedt van Plaka Nederland. “We werken als bouwpartijen nog te weinig samen op dit gebied.” Hiermee was Bakker het eens: “Neem de installatiebranche: het ontwikkelen van plug&play-systemen is noodzaak, de ICT-kant wordt steeds belangrijker; het inregelen van systemen wordt hogeschoolwerk. Doen we als branche zelf wel genoeg in de aanwerving van goed personeel?” “In Eindhoven studeren per jaar 6 elektromonteurs af; daar wordt om gevochten”, liet Roos weten. Van Kuik: “Er zijn veel werklozen, die kunnen toch worden omgeschoold?” Rob Verbrugge (Inventum): “Ook in de R&D constateer ik een tekort.” Mascini is optimistischer: “Techniek wordt weer interessant voor de jeugd, vanwege de ICT-component.” En de vraagzijde? Leeft duurzaamheid wel voldoende bij de consument? De warmtepomp heeft bijvoorbeeld nog niet veel terrein veroverd op de cv-ketel. Volgens Mark Kok (K&R Consultants) is het een kwestie van tijd. “De overgang van steenkool naar gas heeft uiteindelijk ook niet zo lang geduurd.”

Consistentie en handhaving overheidsbeleid

Op de stelling: 'De overheid doet te weinig: de stappen en maatregelen in het kader van verduurzaming van de gebouwde omgeving zijn te klein' reageerde De Moedt: “Er moet meer gehandhaafd worden, met een duurzaamheidsbeleid inclusief sancties.” In de ogen van Mascini is de overheid te weinig consistent. “Denk maar eens aan de bijtellingsregeling.” Moet de gebouweigenaar extra gestimuleerd worden door de overheid? “De credits zijn over het algemeen gering”, vindt De Moedt. Martin Bijleveld (Veris Bouwmaterialengroep): “Bij de particuliere woningbezitter zie ik weinig animo, of het profitdeel van de 3 P's is leidend.”

Geen maatschappijbrede bewustwording

Overheidsbeleid moet ook profijtelijk zijn, zei Mickel Bartholomeus van Earth And Eternity. “Als ik zonnepanelen op een eigen bedrijfspand installeer, kan ik die energie niet leveren aan mijn woonhuis.” Volgens Maarten Zwemmer (Brink Groep) kan de overheid wel degelijk inspireren, bijvoorbeeld met duurzame branding. “Ambities om 'de duurzaamste gemeente' te zijn, leiden tot innovatie, zoals in Eindhoven: de markt moet met oplossingen komen.” “Zoals integratie van de bouwketen op basis van circulariteit”, zegt Verbrugge. “De maatschappijbrede bewustwording is er helaas nog niet. Voorlichting en onderwijs kunnen helpen.”

Investeren kan eenvoudiger

Is de financiële wereld klaar voor de uitdagingen van de verduurzamingsopgave? De aanwezigen zijn opvallend complimenteus. “Financiers zijn misschien wel het verst van alle stakeholders”, stelde Bartholomeus. “Voor een gebouw met een laag energieverbruik krijg je eenvoudiger een hypotheek, met soms 25% minder rente.” Zwemmer voegde toe: “Groene banken zoeken groene projecten.” Hieraan voegde Kok toe: “In de verhuurbaarheid van kantoren speelt duurzaamheid een zeer grote rol.” Volgens Ivo van Rooy van Saint-Gobain Isover moet de sector naar gebouwgebonden financiering. “Om zo meer kopers en huurders over de streep te trekken.” Volgens Kok moet investeren in verduurzaming eenvoudiger gemaakt worden. “Dat kan met interessante voorwaarden om investeringsrisico's beter af te dekken, bijvoorbeeld met leaseconstructies of terugnamegarantie van het gebodene. Het primaat verschuift daarbij steeds meer naar de fabrikant van duurzame producten. Investeerders staan echt te springen. Denk aan crowdfundingsprojecten en de uitgifte van aandelen in windmolenparken. Die inschrijvingen zijn binnen een mum van tijd volgeboekt. Dat zegt veel: het geld en het vertrouwen is er.”