Uitdagingen omtrent krappe budgetten voor schoolverduurzaming, dataverzameling over belangrijke kengetallen en de winst van een gezond binnenklimaat vormden discussieonderwerpen tijdens het Duurzaam Gebouwd Scholen-seminar in Brede Bossche School Boschveld in 's-Hertogenbosch. “Denk buiten de gebaande paden en leg je niet te snel neer bij financieringsproblemen. Succes behalen is durven en doen!”

“Belangrijke knelpunten voor een school om met verduurzaming te starten zijn de beperkte financiële ruimte”, geeft moderator Marco van Zandwijk van Ruimte-OK aan. “Daarom geven we vanuit de Green Deal Scholen niet alleen advies over het ontwerpen en realiseren van een gezond schoolgebouw, we laten ook mogelijkheden zien hoe partijen deze maatregelen kunnen bekostigen.” Er zijn diverse kredietverschaffers, financieringen en fondsen om uit te putten. De regelingen variëren van SDE+ voor de stimulering van duurzame energie tot groenfondsen van diverse banken.

Afbeelding: Infographic 'Hoe gaan we dat betalen', bron: www.greendealscholen.nl

Besparen zonder te investeren

“Je kunt als schoolbestuur al 10% tot 15 % besparen zonder ook maar een cent te investeren”, vindt Jean Eigeman van Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling. Hij doelt hierbij op quick wins als het doorlopen van het beheer van schoolgebouwen. “Loop na of je installaties werken zoals ze behoren en check de diverse ruimten in je gebouw. Voldoet alles? Door mankementen op te lossen en je school goed te onderhouden kun je al heel wat energie en geld besparen.” Een bijkomend voordeel van een volledige inventarisatie is dat het een vertrekpunt vormt om aan de slag te gaan met verduurzaming.

Waarde van data

Ook oprichter Dirk Huibers van Octo onderstreept de waarde van data. “Wij verzamelen data over diverse kritische kengetallen voor schoolgebruikers, zoals het aantal bewegingen, gebruik van parkeergelegenheden, aan- en uitzetten van verlichting en meer. Door data te analyseren kunnen we processen verbeteren en het voor de gebruiker aangenamer maken om in een schoolgebouw te verblijven. Denk bijvoorbeeld aan het aanpassen aan temperatuur aan persoonlijke voorkeur, maar ook aan het gericht zoeken naar een flexibele werkplek.”

Prestaties inzichtelijk maken

Verzamelde gegevens over het gebruik van een gebouw kunnen tevens een renovatie versnellen. “We maken inzichtelijk in hoe ieder lokaal presteert”, verduidelijkt Huibers. “Stel dat er onvoldoende financiële middelen zijn om een compleet gebouw aan te pakken, dan is het handig om te weten welke lokalen je het eerst moet aanpakken om de grootste winst te behalen. Zie je dat een aantal lokalen slecht presteren, dan kun je daar eerst iets aan gaan doen.”

Bekijk de afbeelding op volledige grootte

Ook adviseursbureau Merosch investeert tijd om kengetallen op een rijtje te zetten. “We monitoren onder andere nadat het project is opgeleverd om te beslissen of we over kunnen gaan tot definitieve oplevering of niet”, vertelde adviseur Jelle van der Knijff. Zijn organisatie is betrokken bij het gezonder maken van schoolgebouwen in Amsterdam. “Gemeente Amsterdam investeert om het binnenklimaat van in totaal 354 schoolgebouwen te optimaliseren. Die gebouwen kampen met verschillende problemen, zoals zonwering die de toevoer van binnenlucht blokkeert en filters die jarenlang niet zijn vervangen.”

Gemeente betaalt mee

Gemeente Amsterdam betaalt 80 % van de investeringen om de gebouwen te verduurzamen. “De school zelf betaalt maximaal € 50.000”, licht Van Der Knijff toe. “Daar vallen maatregelen onder als een upgrade van het ventilatiesysteem, het aanbrengen van pv-panelen en led-verlichting en het installeren van betere klimaatinstallaties.” De verbetering van het binnenklimaat staat ook bij adviseur Theo Verharen van Alklima / Mitsubishi Electric hoog op de lijst. “Niet lullen maar poetsen”, trapte hij zijn presentatie af over een gezondere omgeving in schoolgebouwen. “Scholen zijn normaliter slecht geïsoleerd met een ondermaats binnenklimaat. ’s Ochtends gaan de zonneluifels naar beneden om warmte zo veel mogelijk buiten te houden. Uiteindelijk lukt dat niet, wordt het stikwarm in de lokalen en hebben studenten en docenten het daglicht niet gezien.”

Meer aandacht voor betere ventilatie

Hij pleit dan ook voor meer aandacht voor betere ventilatie en goede temperatuurregeling in het onderwijs. “Met het City Multi R2-systeem kun je gelijktijdig koelen en verwarmen in verschillende ruimtes. Door warmteterugwinning toe te passen kun je direct energie en geld besparen. 85% van de warmte in ruimtes wordt met een wtw-systeem behouden. Daarnaast heb je slechts 10% energie nodig om de verse toevoer van lucht te verwarmen.” Ook accountmanager Dirk van Elderen van AFPRO Filters presenteerde mogelijkheden om het binnenklimaat op te waarderen. “Er vallen jaarlijks ruim 5.000 doden door een ongezond binnenklimaat. De concentratie van fijnstof is in scholen vaak hoger dan in andere gebouwen, omdat ze worden gebouwd langs drukke wegen.”

Denk aan de toekomst

Om die reden installeren scholen filters om de hoeveelheid fijnstof terug te dringen. “In de praktijk zien we dat de filters te laat worden vervangen. Goedkoop is ook vaak duurkoop. Schaf je een goedkope filter aan, dan profiteer je niet van een lange levensduur en valt de hoeveelheid fijnstof die bestreden wordt tegen.” Projectleider constructies Ronald Wenting van ABT vindt dat de focus niet alleen op een gezond binnenklimaat moet liggen. “We moeten slimmer omgaan met grondstoffen en rekening houden met de milieu-impact. Ook zouden scholen meer rekening moeten houden met flexibele indeelbaarheid van gebouwen.”

Remontabel ontwerpen voor tweede leven

Hij tipte het in Apeldoorn gevestigde Saxion College als voorbeeldproject binnen het onderwerp flexibiliteit. “We zorgen dat de gebruiker in de toekomst functieveranderingen kan doorvoeren. Het is remontabel ontwerpen, zodat het gebouw te zijner tijd een tweede leven kan krijgen. We keken daarnaast hoe we materiaalhoeveelheden konden beperken en welke materialen de laagste milieu-impact hebben. Denk als schoolbestuur niet alleen na over hoe je gebouw er over 40 jaar uit kan zien, maar ook over de grondstoffen die je inzet en je voetafdruk.”