Auteur: Rijkert Knoppers
Als de onlangs begonnen renovatie achter de rug is, geldt het hoofdgebouw van de Technische Universiteit Eindhoven als het meest duurzame onderwijsgebouw ter wereld. Eind september kreeg het ontwerp van dit gebouw al de hoogste BREEAM-score: Outstanding. Het energiezuinig verbouwen van de gevel speelt bij het behalen van deze prestatie een grote rol.
Het was slechts een van de uitdagingen voor het ontwerpteam, dat tot taak had om het hoofdgebouw van de TU/e zo duurzaam mogelijk te renoveren: wat doen we met de 300.000 kilo staal die in de gevel van het oude gebouw is verwerkt? "Je kunt alles eruit slopen, om laten smelten en dan opnieuw gaan bewerken, maar wij zochten de oplossing in een andere richting", vertelt Jérôme Eijsackers, adjunct-directeur van bouwfysisch bureau Peutz, dat gespecialiseerd is op onder meer het gebied van geveltechniek. "Wij passen deze stalen elementen in feite op dezelfde manier in de nieuwe gevel toe. Het lijkt een klein detail, maar het scheelt een enorme hoeveelheid staal."
Gaan voor Outstanding
Hij was een van de sprekers op een symposium aan de TU/e, dat eind september gewijd was aan de grootschalige renovatie van het uit 1963 daterende hoofdgebouw van 16 verdiepingen. "We zijn in de zomer van 2014 begonnen met een heel klein ontwerpteam, de universiteit had een prijsvraag met hoge ambities uitgeschreven", vertelt hij. "De eis die de TU stelde, was dat het gebouw het certificaat BREEAM Excellent zou moeten krijgen. Wij hebben meteen gezegd: 'wij willen gaan voor Outstanding!' Dat was redelijk brutaal, want zoiets kost natuurlijk geld. Maar het resultaat is er ook naar!"
Onze thema’s bij de renovatie zijn: energie, materiaalgebruik en gezondheid.'
Jérôme Eijsackers, Peutz
Met een score van 93,86% wist het multidisciplinaire ontwerpteam RSVP inderdaad dit ontwerpcertificaat te halen. Wanneer het lukt om dit duurzame ontwerp te realiseren, komt het gebouw in de top-5 van alle duurzaamste gebouwen in Nederland. Bovendien heeft het gebouw dan de hoogste BREEAM-score wereldwijd in de categorie onderwijsgebouwen. Het hoofdgebouw, dat na de renovatie ‘Atlas’ heet, krijgt in de toekomst een aansluiting op het WKO-systeem (warmtekoude-opslag) van de TU/e. Daarnaast komen er zonnepanelen, die voor een groot deel voor de elektriciteitsvoorziening van het gebouw zorgen.
Zonwerend doek aan binnenkant gevel
Een belangrijk aandachtspunt betreft de nieuwe glazen vliesgevel met ramen, die drievoudige beglazing (triple glazing) krijgen. "Onze thema’s bij de renovatie zijn: energie, materiaalgebruik en gezondheid. Deze onderwerpen komen we natuurlijk ook bij de gevel tegen. We zorgen er bijvoorbeeld voor dat we zoveel mogelijk daglicht naar binnen halen, zodat je zo min mogelijk kunstlicht nodig hebt", legt Eijsackers uit. "Maar als je veel daglicht naar binnen haalt, krijg je ook veel zonnewarmte binnen. Je moet dus ook zorgen dat je de zonnewarmte tegen houdt. Dat doen we met een speciale zonwerend doek aan de binnenkant van de gevel. Daarnaast passen we ook een lichtwerend doek toe."
We streven naar gezonde gebouwen. Dat betekent dat we soms minder techniek toepassen.'
Theo de Boer, Valstar Simonis
’s Nachts kan de binnenzonwering naar omlaag. Dat zorgt voor een dusdanige goede isolatie, dat de thermische waarde van de gevel zich kan meten met een geïsoleerde spouwmuur. Verder krijgt het gebouw een systeem om 's nachts te kunnen koelen. In de zomer schuiven de etagehoge ramen ’s nachts naar buiten om het gebouw te koelen en de lucht te zuiveren.
Zo zuinig mogelijk met energie omgaan
Volgens Theo de Boer, directeur van adviesbureau op installatietechniek Valstar Simonis, is de Trias Energetica nog steeds een goed uitgangspunt bij dit soort grootschalige renovaties. "Dat betekent dat je in eerste instantie ernaar streeft zo zuinig mogelijk met energie om te gaan. De energie die je gebruikt, moet zo duurzaam mogelijk zijn. En als je fossiele energie benut, zorg dan dat je dat zo efficiënt mogelijk doet. Een ander aspect is dat we streven naar gezonde gebouwen. Dat betekent dat we in de praktijk soms minder techniek toepassen. Bijvoorbeeld door de gevel zo te ontwerpen dat de installaties kleiner kunnen uitvallen. We weten allemaal dat mensen invloed willen uitoefenen op hun directe omgeving. Daarom hebben we ervoor gekozen dat bij dit gebouw de gebruikers de ramen zelf open en dicht kunnen doen!"