Auteur: Rijkert Knoppers
Luchtdicht bouwen klinkt aantrekkelijk als het om energiebesparing gaat. Maar garandeert dit ook altijd voldoende comfort? Een goede ventilatie blijft noodzakelijk, zeggen de deskundigen, maar hoe doe je dat het beste in de praktijk? Tijdens de Duco-seminars blijkt dat een antwoord op deze vraag van veel factoren afhankelijk is.
Wie energiezuinig wil bouwen, moet ervoor zorgen dat de warmte niet verloren gaat of dat kou in de woning kan binnendringen. Om dit te bereiken, streven de meeste architecten naar het creëren van een luchtdichte constructie. Maar hoe zorg je ervoor dat de ventilatie goed gebeurt?
“Ventilatie is het vervangen van vervuilde lucht door verse lucht”, vertelde ISSO-projectcoördinator en NEN-commissievoorzitter Marco Hofman tijdens een seminar van Duco Ventilation & Sun Control. “Verversing van de binnenlucht is noodzakelijk, zodat ruimten in een woning geschikt zijn voor verblijf van mensen, er geen gezondheidsschade optreedt en de kwaliteit van de woning niet achteruit gaat.”
Eisen aan kwaliteit van ventilatoren
Volgens hem ontbreekt het niet aan regelgeving. Op Europees niveau zijn de eisen rond de energieprestatie van gebouwen vastgelegd in de EPBD (Energy Performance of Buildings Directive). “Daarnaast stelt de Ecodesign-richtlijn eisen aan de kwaliteit van ventilatoren en luchtfilters in ventilatiesystemen. In Nederland wijst het Bouwbesluit uit 2012 de NEN-normen aan ten aanzien van het functioneren en de prestaties van ventilatievoorzieningen, waarbij onder meer aspecten als veiligheid, gezondheid, bruikbaarheid en energie en milieu aan de orde komen.”
Vanuit het Bouwbesluit zijn er verschillende bepalingen die de kwaliteit van de installatie waarborgen, zoals de NEN1087/8087 die voor respectievelijk nieuwe en bestaande gebouwen de bepalingsmethoden voor ventilatiesystemen vastlegt, de NEN5077 die de geluidwering in gebouwen behandelt en de NEN7120/8088, die handelen over de energieprestatie en ventilatie van gebouwen. “Energiezuinigheid en luchtdichtheid zijn uiteraard van groot belang, maar in feite is het comfort binnen een woning het allerbelangrijkst”, benadrukte Hofman.
Hij wees erop dat de NEN 1087/8087 inmiddels 15 jaar oud is en dat revisie daarom dringend noodzakelijk is. “Praktijkonderzoek wijst uit dat 25% van de doorgemeten groep van nieuwe woningen niet aan de normcapaciteit uit NEN1087 kan voldoen, voor slaapkamers voldoet soms zelfs 40% niet aan de normering. De in de norm vermelde grondslag ten aanzien van de drijvende krachten, die zorgen voor de luchtstromen in de woning, behoeven aanpassing. Daarnaast is het belangrijk dat de normen gebaseerd zijn op een reëel in plaats van op een ideaal gebruikersgedrag, zoals nu het geval is.”
Onnodige luchtweerstand en energieverliezen
Los van het feit of de normen juist zijn, gaat het ook in de praktijk niet altijd naar wens, vertelt Hofman. Bij voorbeeld ten aanzien van de installatie van het ventilatiesysteem. “Het aanbrengen van flexibele kanalen gebeurt soms niet goed. Hierdoor treden onnodig grote luchtweerstanden en energieverliezen op. Toevoerventielen zijn regelmatig verkeerd geplaatst: het komt voor dat er geen geluiddempende voorzieningen zijn opgenomen in het mechanisch ventilatiesysteem, terwijl het inregelen van de installatie na montage niet altijd plaatsvindt.”
Het comfort binnen een woning is het allerbelangrijkst"
Marco Hofman, comissievoorzitter NEN
Ook Willem Koppen, directeur van adviesbureau Koppen, wees erop dat het streven naar energiezuinigheid lang niet altijd een comfortabel binnenklimaat garandeert. “Onbedoelde luchtlekken kunnen leiden tot lekkages en comfortproblemen, zoals tocht. Door infiltratie van koude lucht kan de constructie plaatselijk afkoelen. Hierdoor neemt de kans op (inwendige) condensatie toe. Bovendien kan luchtlekkage leiden tot onnodig energieverlies.”
Uit één van de praktijkgevallen die Koppen presenteerde, kwam naar voren dat in sommige gevallen ventilatieroosters zelfs in gesloten toestand nog grote hoeveelheden lucht doorlieten. Hierdoor ontstond een koudeval langs de glasoppervlakken.
Projectneutrale database
Volgens Koppen vindt er momenteel een belangrijke ontwikkeling plaats: de openbaar toegankelijke database Bouw Inzicht Opname Methodiek (BIOM) is in opbouw met technische gegevens uit schadedossiers en bouwrapportages tot meer dan 20 jaar terug. “Deze omvangrijke databank bevat projectneutrale foto’s. De databank krijgt na autorisatie continu aanvullingen en verbeteringen. Het gaat om een educatief instrument, zodat iedereen van gemaakte fouten kan leren.”