BENG? Ga zelf aan de slag met ENORM

Auteur: Ieke Kuijpers - van Gaalen

Vanaf 2020 moet in Nederland Bijna Energie Neutraal Gebouwd (BENG) worden. Voor overheidsgebouwen breekt dat moment al twee jaar eerder aan: in 2018. Dit betekent dat sommige projecten die nu op de schetstafel liggen hiermee rekening moeten houden. Er is best wat hulp beschikbaar om hierop te anticiperen. Maar waar begint u?

Het begint bij BENG zelf. Wat is BENG? Waar moet u rekening mee houden? En hoe kunt u de BENG-kentallen eenvoudig uitrekenen? Het zijn vragen die op ieders lippen branden. We beantwoorden ze in dit artikel en bieden een concreet handvat.

BENG staat voor Bijna Energie Neutrale Gebouwen (in het Engels Nearly Zero Energy Buildings (NZEB)). BENG is een term die uit Europa komt. Alle landen van de EU zullen vanaf 2020 hun energieprestatie-eisen in de vorm van BENG-indicatoren gaan uitdrukken. Voor Nederland betekent dit dat de Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) op dat moment verdwijnt.

BENG-eisen zijn opgebouwd uit drie losse indicatoren. Een nieuw te bouwen gebouw moet vanaf 2020 voldoen aan alle drie de indicatoren. De indicatoren zijn:

1. Eis aan de maximale energiebehoefte (in kWh_{energiebehoefte}/m²)
2. Eis aan het maximale primaire energiegebruik (in kWh_primair/m²)
3. Eis aan het minimale aandeel hernieuwbare energie (in %)

1.  Maximale energiebehoefte

De eis aan de maximale energiebehoefte is opgenomen om te stimuleren dat gebouwen zo ontworpen worden dat zij zo min mogelijk energie hoeven te gebruiken. De energiebehoefte voor verwarming, koeling, ventilatie (en verlichting voor utiliteitsbouw) moet onder een bepaalde waarde blijven. Dit betekent dat er bijvoorbeeld gekozen moet worden voor zeer goed isoleren, een compacte bouwvorm met een optimale ligging ten opzichte van de zon en het zoveel mogelijk benutten van zonlicht en daglicht. Deze indicator is gericht op het beperken van de energiebehoefte, dat betekent dus dat in deze indicator aspecten als een efficiënte opwekker of PV-panelen nog niet van belang zijn. Die onderwerpen komen bij indicator 2 en 3 aan de orde.

De eis wordt uitgedrukt in de energiebehoefte in kWh_{energiebehoefte}/m², er wordt dus afgestapt van de Megajoule (MJ) als eenheid.

2.  Maximaal primair energiegebruik

De tweede indicator stelt een eis aan het maximale primaire energiegebruik per m². De eis wordt uitgedrukt in kWh_primair/m². In deze indicator worden dezelfde energieposten meegenomen als in de huidige EPC-berekening gebeurt. Dat betekent dat goed isoleren, efficiënte koel- en verwarmingstoestellen, energiezuinige verlichting, PV-panelen en meer allemaal gewaardeerd worden. Er is dus een grote gelijkenis met de EPC-berekening. Het grootste verschil is dat de indicator niet in een EPC-waarde wordt uitgedrukt, maar in kWh/m².

3.  Aandeel hernieuwbare energie

De laatste indicator ten slotte is het aandeel hernieuwbare energie. Ieder gebouw zal op de een of andere manier gebruik moeten maken van hernieuwbare energie. Onder hernieuwbare energie wordt in dit geval verstaan de opbrengst van PV-panelen, zonnecollectoren, windenergie, biomassa en de duurzame bron van een warmtepomp.

Concepteisen

Om de markt de kans te geven om ervaring op te doen met BENG-bouwen stuurde minister Blok in de zomer van 2015 aan de Tweede Kamer een brief met daarin een tabel met concept BENG-eisen. Deze tabel geeft een eerste indruk van de niveaus waar de minister aan denkt voor 2020.

tabel 1 Concept BENG-eisen

	1.	2.	3.
	Energiebehoefte [kWhenergiebehoefte/m2.jr]	Primair energiegebruik [kWhprimair/m2.jr]	Aandeel hernieuwbare energie [%]
Woningen	Max 25 kWh/m2	Max 25 kWh/m2	Min 50%
Overige utiliteitsgebouwen*	Max 50 kWh/m2	Max 25 kWh/m2	Min 50%
Onderwijsgebouwen	Max 50 kWh/m2	Max 60 kWh/m2	Min 50%
Gezondheidzorggeb.	Max 65 kWh/m2	Max 120 kWh/m2	Min 50%

* zoals kantoren, bijeenkomstgebouwen, logies, etc. m.u.v. industriegebouwen

De niveaus zijn (uiteraard) strenger dan de huidige energieprestatie-eisen. De markt staat dus voor twee uitdagingen: nog energiezuiniger gaan bouwen én wennen aan de nieuwe indicatoren. Want doordat bij BENG drie losse eisen gesteld worden, is het minder makkelijk om een ‘slecht’ ontwerp te compenseren met extra (installatietechnische) maatregelen. Bij BENG moet aan alle drie de indicatoren voldaan worden. Met name de eerste eis aan de energiebehoefte blijkt een lastige te zijn. Het bouwkundig ontwerp moet vanaf het allereerste schetsontwerp al goed zijn: een opgave voor de architect in samenspraak met zijn (bouwfysisch) adviseurs.

BENG in ENORM

Om zo concreet mogelijk kennis te maken met BENG en berekeningen uit te voeren, is een tool beschikbaar. In de nieuwste versie (V3.1) van het softwarepakket ENORM van DGMR zijn ter informatie de BENG-indicatoren opgenomen. Dit stelt de gebruikers van ENORM in de gelegenheid om ervaring op te doen met de indicatoren.

Om een eerste gevoel te krijgen over de indicatoren: De woning uit het plaatje heeft een EPC van 0,21 en voldoet daarnaast aan de concept BENG-eisen voor woningbouw. De woning heeft een zeer goede isolatie (Rc 7 a 8 en triple glas), balansventilatie met WTW, warmtepomp en een beperkte hoeveelheid PV op het dak. Uiteraard zijn er ook andere oplossingsrichtingen om aan de BENG-eisen te voldoen. Binnenkort zullen wij hierover een vervolgartikel publiceren.

Meer informatie

Meer weten over de consequenties van BENG? Tijdens de DGMR KennisEvents komt dit thema aan de orde: 7 april a.s. in Den Haag, 21 april in Arnhem en 19 mei in Emmen. Zie: http://dgmr.nl/kennisevent.php

Meer informatie over ENORM op de website DGMR software.

Auteur: ir. Ieke Kuijpers-Van Gaalen MBA | DGMR Raadgevende Ingenieurs B.V. | www.dgmr.nl