In zeven recent opgeleverde nieuwbouwscholen blijkt dat het ventilatiesysteem niet naar behoren werkt. Bijvoorbeeld: de luchtbehandelingskast maakt zoveel lawaai dat deze is uitgezet; filters zijn jarenlang niet vervangen; stukken luchtkanaal ontbreken; of de energierekening is veel te hoog. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat nieuwe scholen energiezuinig en gezond zijn en blijven? "Wat helpt is meer aandacht voor de oplevering, en eenvoudige beheercontracten".
Bij de oplevering van scholen gaat nogal wat mis. De bestekken zijn in het algemeen oké. De markt echter dwingt uitvoerende partijen heel scherp in te schrijven, waardoor er te weinig geld overblijft voor een adequate oplevering en nazorg. Schoolbesturen moeten er nadrukkelijk op toezien dat er aan het eind van het project nog voldoende uren beschikbaar zijn voor bijvoorbeeld het inregelen van de klimaatinstallaties en monitoring. Zeker nu de energie-eisen steeds strenger worden, en we volgens Europees beleid in 2020 zelfs energieneutraal moeten gaan bouwen, is het van belang dat energiezuinige gebouwen ook daadwerkelijk zuinig zijn en blijven.
Zesjescultuur
Adviesbureau Merosch heeft afgelopen jaren veel energiezuinige nieuwbouw scholenprojecten begeleid en onlangs in een grote stad 20 bestaande PO-scholen beoordeeld. Zeven van deze scholen zijn minder dan 5 jaar oud. Ronald Schilt, directeur van Merosch: "Al deze zeven schoolgebouwen zijn uitgevoerd met een vorm van gebalanceerde ventilatie, dat op papier moet resulteren in een goed binnenklimaat. Echter bij alle zeven scholen werkte het ventilatiesysteem niet naar behoren. Waarbij zelfs kan worden gesteld dat het middel erger is dan de kwaal. In een van de scholen was een luchtbehandelingskast geplaatst in een kleine ruimte tussen twee leslokalen, gescheiden van de lokalen door dunne tussenwanden. Zodra het ventilatiesysteem aanstond maakte het dusdanig veel lawaai dat lesgeven in de aangrenzende lokalen onmogelijk werd. Er gaat ook te weinig aandacht uit naar beheer, bijvoorbeeld filters die jarenlang niet worden vervangen."
Helaas is de heersende cultuur volgens Schilt dat opdrachtgevers te snel genoegen nemen met een zesje. "Opdrachtnemers weten dit. Het opdrachtgeverschap bij PO-scholen is meestal minder professioneel dan bijvoorbeeld bij VO-scholen, en opdrachtgevers hebben te weinig besef van het belang van goed beheer. Marktpartijen hebben rondom het moment van oplevering de uren die zij aan het project mogen besteden, al opgesoupeerd. Vervolgens blijven opdrachtgevers achter met gebouwen die suboptimaal functioneren. Opdrachtgevers én opdrachtnemers moeten streven naar een andere cultuur. Een cultuur waarin veel nadrukkelijker wordt geëist dat gebouwen en installaties optimaal functioneren."
In gebruik name ≠ oplevering
Om dergelijke hiaten bij de oplevering van scholen tegen te gaan werkt Merosch bij al haar projecten met een verlate oplevering. "Bij ons vindt de oplevering niet plaats direct na in gebruik name, maar pas na twee jaar als blijkt dat alles werkt zoals is afgesproken. Wij eisen gedurende deze periode een instandhouding inclusief actieve monitoring. Hiervoor ontvangt de installateur een aanvullend honorarium. Mijn ervaring is dat opdrachtgevers altijd bereid zijn om deze extra kosten te betalen. Deze aanpak hebben wij met meetbaar succes toegepast bij een van de energieneutrale nieuwbouw scholen uit de NESK subsidieregeling*, Plein Oost in Haarlem."
Eenvoudig beheercontract
Om klimaatinstallaties gedurende een lange periode optimaal te laten functioneren is Ronald Schilt voorstander van eenvoudige beheercontracten, waarin wordt gestuurd op maximaal 6 parameters (luchthoeveelheid, geluid, lichthoeveelheid, opbrengst zonnepanelen, efficiëntie warmteopwekking en onderhoud van kanalen en filters) en die in de dagelijkse schoolpraktijk eenvoudig te managen zijn. "In de bouwsector geldt traditioneel een garantieperiode van 1 jaar na oplevering. Maar die is vooral bedoeld voor het vervangen van kapotte onderdelen, niet als garantie voor optimaal functioneren. Wanneer een schoolbestuur een dergelijk beheercontract afsluit met een onderhoudspartij, liefst voor een periode van 10 jaar, en liefst de partij die ook de installaties heeft aangelegd, zullen heel wat klimaat- en energie-gerelateerde problemen in schoolgebouwen tot het verleden behoren."
Meer informatie
*NESK staat voor ‘Naar energieneutrale scholen en kantoren’, een subsidieregeling van RVO.nl uit 2010 waaraan 6 scholen deelnemen. De gehonoreerde projecten onderscheiden zich door energiezuinigheid, duurzaamheid en organisatorische innovaties in de bouwkolom. Meer informatie over beheercontracten vindt u op de website van contentpartner Platform Duurzame Huisvesting.
De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) ondersteunt de Green Deal Scholen met instrumenten (zoals de Installatiescan, de Lijst Verbetermaatregelen, en de Leidraad Verduurzamen van basisscholen) en via voorbeeldprojecten. Meer informatie: www.greendealscholen.nl en www.rvo.nl/frissescholen.
Dit is een samenvatting van het interview ‘Scholenbouw - Het kan en moet beter’ van AHB Consultancy met Ronald Schilt (directeur/eigenaar van Merosch) over zijn ervaringen en aanpak om scholen fris en energiezuinig te maken én te houden i.o.v. RVO.nl.
Seminar Ventilatie in Scholen tijdens Building Holland 2016
Wilt u meediscussiëren over het onderwerp 'Ventilatie in Scholen'? Dat kan, graag! Meld u aan via deze link. Wenst u meer informatie over het seminar? Bekijk dan de informatiepagina op de website van Building Holland 2016.