Auteur: Wilma Schreiber
De bouwbranche moet aan steeds complexere eisen voldoen, in een marktomgeving die continu in ontwikkeling is. Voor Rockwool reden voor een Forum over de laatste trends op het gebied van energie-efficiency, milieu-eisen en duurzaamheid. Met als aansprekend voorbeeld: de nieuwbouw van de Brede School Houthaven in Amsterdam.
Doel van het Forum, aldus dagvoorzitter Michiel van Raaij (hoofdredacteur Architectenweb), is diverse marktpartijen hun kennis op het gebied van duurzaamheid te laten delen. Architect Marlies Rohmer, die als eerste het podium betreedt, tekende voor het ontwerp van de Brede School Houthaven - tevens de locatie voor het Forum. Wellicht de eerste zogeheten frisse school met een klasse A binnenklimaat, een energieneutrale school ook. Rohmer gaat in op de paradoxale keuzen van een architect bij zo’n gebouw.
“Een duurzaam gebouw is soms een stapeling van techniek, maar dan is het nog geen architectuur. Een gebouw moet meer zijn dan de som der delen”, stelt ze. Om tot een duurzaam gebouw te komen, hanteert Rohmer een drietal uitgangspunten. De lowtech principes (waaronder trias energetica), sociale verankering in het stedelijk weefsel (school als kathedraal in de wijk, die diverse maatschappelijke functies vervult) en materiaalbesparing. Dit heeft bij de Brede School Houthaven geleid tot een compact, flexibel gebouw met steeds verschuivende functies. “Zoals in meer projecten combineer ik een robuust generiek casco met een mooie jurk, de gevel. Dankzij die eenvoudige plattegrond en veel repetitieve elementen houd je geld over voor de inrichting. Die jurk geeft het gebouw zijn identiteit.”
Afwegingen
Overal kijk je dwars door het gebouw heen, onder meer dankzij een aantal vides; daglicht speelt een belangrijke rol bij frisse scholen. Van materiaalbesparing is niet echt sprake, erkent Rohmer. “Ik heb ingezet op zwaar materiaal, in de hoop dat het gebouw daardoor langer meegaat en het weinig onderhoud vergt. En veel met hout gewerkt, vanwege de kleinere ecologische footprint ervan.” Ter illustratie noemt ze een van de vele duurzaamheidsparadoxen: “Daglicht is een must en bij meer licht heb je minder lampen nodig. Meer licht betekent echter in de zomer ook meer warmte en dus energieverbruik om te koelen. Zo moet je continu afwegingen maken.” De Brede School Houthaven heeft een Rc5, HR++ glas en een U van 1,1. De school is voorzien van 1.800 vierkante meter zonnepanelen. De GPR-score is 8,8. “De afschrijving van het gebouw loopt over 50 jaar. De bouwkosten bedroegen 1.500 euro per vierkante meter.”
De volgende spreker is Daan Josee van het Deventer Architecten- en ingenieursbureau Kristinsson dat zich al jaren toelegt op duurzaam bouwen. Hij sluit aan bij de paradoxen van Rohmer met een natuurkundig betoog over bindende en spreidende krachten in de natuur. De wens tot duurzaamheid leidt in zijn ogen tot verkramping bij bouwende partijen: angst voor verlies van energie en materiaal doet hen ernaar streven om alles bij een gebouw met elkaar in evenwicht te brengen. Josee pleit ervoor om de tijd in de materiaalkringloop te bekorten door deze kringloop dichter bij huis te organiseren, voor de productieprocessen van zowel wonen, werken en leven. Hij verwijst hierbij naar het Zonneterp-ontwerp (2005) van zijn bureau, waarbij de kringlopen van warmte, koolstof, water en mineralen werden ‘gesloten’.
Het ontwerp maakte effectief gebruik van duurzame energie, zonder emissies naar het milieu en was bovendien rendabel - maar werd nooit gerealiseerd. Een recenter project, Villa Flora (2012), wél. Ondanks dat het gebouw grotendeels uit glas bestaat, heeft het een overschot aan energie en fungeert het als donorgebouw, voornamelijk dankzij de toepassing van een speciaal voor het project ontwikkelde fijndraad warmtewisselaar. “Het volledig demontabele skelet is één grote radiator, holle vloeren met pijpen ertussen. De gebouwhuid past zich aande buitentemperatuur aan”, verklaart Josee. “We zijn mettertijd in thermosflessen beland, waarin je niets voelt of hoort van de buitenwereld. Villa Flora is geen energieburcht, maar een communicerend vat met zijn omgeving, in balans met bodem en lucht. Dit is een nieuw spoor voor architecten.”
Gezond binnenklimaat
Voor de pauze laat Peter-Jan de Groot (Rockpanel Group) met twee projecten zien hoe energetische en sociale renovatie mensen het gevoel kan geven in een plezierige en veilige wijk te wonen. En dat kan met duurzame producten. “Onze panelen zijn brandveilig, volledig recyclebaar en worden duurzaam geproduceerd.” Daarna volgt een aantal korte presentaties over een gezond binnenklimaat. Pascal van Dort (Rockfon) vertelt hoe belangrijk absorberende materialen zijn voor een optimale ruimteakoestiek. Rob Kragt (Desso) belicht de Airmaster, een nieuwe duurzame tapijttegel die fijnstof vasthoudt. Marthijn Reekers (Velux) gaat in op het belang van daglicht voor de gezondheid. Leo Faassen (Fasiani) houdt kleurrijk gekleed een gloedvol betoog voor meer kleur in gebouwen en de positieve invloed hiervan op gebruikers. Ed Vissenberg (Danfoss) spreekt over het belang van waterzijdig inregelen voor energie-efficiëntie en Luco Brouwer (Grundfoss) sluit de rij met een pleidooi voor energiezuinige pompen.
Tot slot belicht Louis Cleef de MVO-visie van Rockwool Benelux Holding. Eerder had collega De Groot al verklapt dat de holding een vijfde positie had weten te veroveren in de sector industriële goederen op de Transparantiebenchmark van het ministerie van EZ. “Wij streven naar duurzame langetermijnoplossingen met meerwaarde, die mensen en hun omgeving beschermen. Daarnaast vinden we eerlijk en verantwoord presteren belangrijk”, zegt hij. “Een recent rapport hierover heeft het bedrijf in beweging gezet. We hebben processen transparanter gemaakt en ingezet op samenwerking. Met die mooie vijfde plaats als resultaat.”
Foto bovenaan: Thea van den Heuvel
Dit artikel is verschenen in Duurzaam Gebouwd Magazine. Meer lezen? Kijk dan op DuurzaamGebouwd.nl/Duurzaam-Gebouwd-Magazine.