Auteur: Harrie Posthuma
Een ziekenhuis besturen betekent vooruitkijken. Speelt u tijdig genoeg in op toekomstige ontwikkelingen? En wanneer laat u nieuw verworven inzichten écht meewegen in uw besluitvormingsprocessen? Is dat op het moment dat deze inzichten wetenschappelijk onomstotelijk zijn bewezen, of al eerder? Nu veel onderzoeksresultaten wijzen op gezondheidseffecten van elektrische en magnetische velden staat de vraag centraal: wat doet u met deze wetenschap?
Als gebouwadviseur bij Royal HaskoningDHV ben ik bekend met de wetenschappelijke studies naar de gezondheidseffecten van elektrische en magnetische velden. Ik kan u verzekeren dat het een complex gebied is, met heel veel bepalende factoren. De vaak moeilijk te beheersen omgevingsvariabelen en de onzekerheden rondom langetermijneffecten van elektromagnetisme dragen niet bij aan het ontstaan van een heldere wetenschappelijke consensus. Toch is er inmiddels wel degelijk sprake van een gestaag voortschrijdend inzicht.
Onderzoek
Veruit het grootste deel van het onderzoek richt zich op de effecten van hoogfrequente elektromagnetische straling van mobiele telefoons en zendmasten. De resultaten vormden de basis voor de huidige Europese richtlijnen en grenswaarden. Maar ten aanzien van laagfrequente elektrische en magnetische veldbronnen is de regelgeving nog in ontwikkeling, ook al wordt door wetenschappers van onder andere de Gezondheidsraad en de onafhankelijke International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) steeds nadrukkelijker gewezen op mogelijke gezondheidseffecten van laagfrequente elektromagnetische velden.
De Nederlandse overheid hanteert samen met de EU het zogenoemde voorzorgsbeginsel. Dit houdt in dat er al bij het vermoeden van gezondheidsrisico’s maatregelen kunnen worden voorgeschreven. Afhankelijk van de kwetsbaarheid van groepen mensen worden verschillende bovengrenzen gehanteerd. Omdat sommige onderzoeken aanwijzingen bevatten dat laagfrequente elektrische en magnetische velden de kans op het ontstaan van bijvoorbeeld leukemie bij kinderen en vroeggeboren zuigelingen kunnen verhogen, wordt op plaatsen waar deze kwetsbare groepen verblijven een extra lage emissiegrens van 200 micro Tesla (µT) als richtlijn aangegeven. Tijdens veldmetingen blijkt dat vaak niet aan deze norm wordt voldaan.
Elektrostress
Elektrische en magnetische velden ontstaan overal daar waar elektrische stroom aanwezig is, dus ook in het laagfrequente (50Hz) elektriciteitsnetwerk van gebouwen. De magnetische wisselvelden hebben een direct aanwijsbaar fysisch effect: er ontstaat een minieme (kring)wisselstroom in het menselijk weefsel. Het voorzorgbeginsel houdt er rekening mee dat deze wisselstroom veranderingen in de lichaamscellen en negatieve effecten op de gezondheid tot gevolg kan hebben. Bij het stellen van de grenswaarden maakt de ICNIRP bovendien onderscheid tussen de verschillende frequentiebereiken van de elektrische- en magnetische velden. Uit onderzoek blijkt dat met name velden in het frequentiespectrum rondom 36Hz voor mensen het sterkst waarneembaar zijn. Deze frequentie ligt zeer dicht bij de 50Hz wisselstroomfrequentie van ons elektriciteitsnetwerk in gebouwen.
Ook in ziekenhuizen zijn elektrische en magnetische velden overal in meer of mindere mate aanwezig. In tegenstelling tot elektrische velden worden magnetische velden nauwelijks door de gebouwconstructie afgezwakt. De intensiteit en daarmee ook de kans op negatieve gezondheidseffecten neemt exponentieel toe naarmate patiënten zich dichter bij (slecht afgeschermde) elektriciteitsverbindingen, transformatoren, hoofdstroomverdelers en andere stroominrichtingen ophouden. De meest effectieve en meest eenvoudige manier om kwetsbare patiënten, zoals jonge kinderen en neonatale baby’s, te beschermen is om hen niet in de directe nabijheid van gebouwgebonden elektrische installaties die onderdeel uitmaken van de infrastructuur te situeren.
In mijn volgende bijdrage ga ik dieper op in op de gebouwinrichting teneinde het risico op negatieve gezondheidseffecten van elektrische en magnetische velden te minimaliseren. Bestuurders van ziekenhuisinstellingen die hun meest kwetsbare patiënten een elektrostressvrij verblijf willen garanderen kan ik alvast geruststellen: de kosten vallen mee. Met de juiste aanpak kunnen we de schadelijke invloeden van elektromagnetische velden in ziekenhuisomgevingen met relatief beperkte middelen minimaliseren, zodat uw medewerkers zich zonder zorgen over elektrostress kunnen richten op de zorg voor hun patiënten.
Harrie Posthuma is gebouwadviseur bij advies- en ingenieursbureau Royal HaskoningDHV
Lees meer artikelen over wonen, zorg en welzijn op www.zorgsaamwonen.nl