Auteur: Marvin van Kempen
"Circulariteit faciliteert de tijdelijkheid van gebouwen", vindt Thomas Rau van Architectenbureau RAU. Hij is een van de sprekers tijdens Duurzaam Gebouwd Op Locatie: Circulaire Economie, gehouden bij de circulaire herhuisvesting van Alliander te Duiven op 17 september jongstleden. Naast Rau leggen Onno Dwars (VolkerWessels Vastgoed) en Ton Bernts (Alliander) uit hoe de partijen dit energieleverende, bijna volledig circulair complex neerzetten.
Voordat deelnemers de ins en outs van het circulaire gedachtengoed te horen krijgen, vertelt Bernts over de totstandkoming van de samenwerking met het consortium. “We willen de 16 locaties die we nu hebben terugbrengen naar 5. Dat is vanzelfsprekend een grootse operatie, die we zo veel mogelijk op een duurzame manier willen aanpakken. We willen dat onze locatie in Duiven meer energie opbrengt dan er wordt gebruikt.”
Katalysatoren van het project waren volgens hem ambities en lef. “We hebben geleerd dat onze gebouwen toekomstvast moeten zijn. Een groot onderdeel daarvan is de mate waarin je gebouw gemakkelijk van toepassing kan switchen. Dit alles betekent dat je materiaalgebruik op een goede manier incalculeert, bedrijven in de omgeving erbij betrekt en in je energietransitie meeneemt. Al snel besloten we om de al bestaande gebouwen op dit terrein te hergebruiken en een klein stuk nieuwbouw te realiseren.”
Co-creativiteit
De ambities kregen voor het eerst gestalte toen aan 12 consortia werd gevraagd om een aanbieding te doen. “We hebben bewust gevraagd naar partijen die ons een integrale aanbieding konden doen. De partijen werden uitgedaagd om de juiste invulling te geven en uiteindelijk kozen we voor VolkerWessels Vastgoed/RAU.” Hoewel hij op papier tekeningen, tientallen beloften en een TCO van 15 jaar had staan, stond het eindstation voor Bernts niet per definitie vast. “Tijdens de realisatie wisten we niet waar we zouden eindigen. Gedurende het bouwproces hebben we samen besloten om zaken te veranderen. We halen het optimale eruit door samen op zoek te gaan en te blijven gaan. Co-creativiteit noem ik dat.”
Dwars onderstreept die co-creativiteit en vertelt dat de samenwerking in dit opzicht relatief ver gaat. “We hebben ons zelfs verdiept in het aantal televisies en computers dat wordt geplaatst. Daarnaast onderzoeken we hoe we op dit industrieterrein flora en fauna kunnen laten leven. We gaan dit hier versterken door inheemse plantensoorten en ontmoetingsplekken buiten.”
Naast deze versterkte relatie met het gebied zijn er andere belangrijke pijlers binnen de herontwikkeling: een energiepositief gebouw, meer dan 80% circulair en een BREEAM-NL Excellent certificaat. “De BREEAM-certificering is geen leidraad, maar wel een onderdeel van het contract. Hoewel het behalen van een Excellent (4 sterren) certificaat is afgesproken, zit het projectteam nog steeds op Outstanding (5 sterren)”, licht Dwars toe. De scope van de certificering is beperkt tot het atrium-gebouw.
Energiepositief
Dwars besluit zijn presentatie met enkele feiten over het energiegebruik en de circulariteit. “Doel binnen het project is om een gebouw te maken waarbij de individuele gebruiker slechts voor 5% invloed heeft op het energiegebruik. Dit wordt bereikt door niet alleen naar het gebouwgebonden energieverbruik te kijken maar ook naar het gebruikersgedeelte. Door overal op te letten en de gebruiker te volgen en te sturen naar gebouwdelen welke al in gebruik zijn, wordt energieverkwisting voorkomen.”
“De circulaire economie betekent dat afval ook weer een grondstof wordt en de afvalverbrandingscentrale hier in de buurt betekent het einde van de grondstof. Tijdens het bouwproces hebben we ons daarom afgevraagd welke grondstoffen van de afvalverbrandingscentrale we kunnen gebruiken, met resultaat. Hout bleek bijzonder nuttig in het gebruik. De gehele binnen gevel wordt voorzien van hout van de afvalverbrandingscentrale.”
De toekomst is circulair
De door Dwars omschreven circulariteit is volgens Rau niets minder dan een randvoorwaarde voor toekomstbestendig bouwen. “Materialen zijn eindig en we kunnen eigenlijk niet meer spreken van vast goed. Eerder los goed. Circulariteit faciliteert de tijdelijkheid van gebouwen, die overigens – naarmate ze ouder worden – altijd ‘dommer’ worden. Voor mij is het bijna vanzelfsprekend dat een gebouw demontabel is.”
Als probleem in de markt omschrijft Rau een verkeerde vraagstelling, waarbij zelfs het allerbeste antwoord niets kan opleveren. “Opdrachtgever Alliander vroeg hier niet om een antwoord, maar om een proces. Zij waren zich bewust van de impact hiervan. En vergis u niet: wie niet wil veranderen, maakt de allergrootste verandering onvrijwillig mee.”
Gebruiken, niet consumeren
Een grote verandering komt volgens hem in de vorm van ‘gebruiken, niet consumeren’. Een voorbeeld hiervan is ‘Light as a Service’ van Philips, waar we eerder over schreven in het artikel ‘Duurzaamheid in de sport’. Thomas Leenders, key accountmanager bij Philips legde toen uit: “Bij deze mogelijkheid betalen gebruikers alleen voor de verlichting als ze dit gebruiken.”
Verdere vernieuwing ziet Rau in een 48 Volt-netwerk in het gebouw van Alliander. Hiermee zou de interne warmtelast van apparaten die gelijkstroom lopen fundamenteel worden verlaagd. “Een nieuwe standaard in alle gebouwen”, meent hij.
Ten slotte zoomt Rau in op het grondstoffenpaspoort, een onderwerp waar Dwars eerder een expertpost over schreef op Duurzaam Gebouwd. “Een grondstoffenpaspoort gaat uiteindelijk onze hele economie met haar waardeketens radicaal veranderen”, schreef Dwars toen. Volgens Rau laat dit paspoort zien welke grondstoffen er zijn gebruikt waardoor een waarde op de balans kan worden gezet. “In de toekomst schrijven we gebouwen dan ook af naar de waarde die gedocumenteerd is.”
Met eigen ogen
Na de afsluiting van het presentatiegedeelte door dagvoorzitter Gerard Vos gaf een rondleiding een uitstekende impressie van de gebruikte materialen. Deelnemers mochten onder andere een kijkje nemen op het dak en de ontmoetingsplekken buiten.
Bekijk de panoramafoto op volledige grootte
De bijeenkomst eindigde met een netwerkmoment, inclusief eten en drinken verzorgd door Puurland. “Onze producten zijn regionaal, zo veel mogelijk biologisch en rechtstreeks van de boer", vertelt Steven Koster van Puurland over de insteek van zijn organisatie. "Ook wij zien kansen in het circulaire gedachtengoed, waar we vandaag veel over leerden."
Duurzaam Gebouwd Op Locatie
Ieder jaar organiseert Duurzaam Gebouwd 10 bijeenkomsten ‘Duurzaam Gebouwd Op Locatie’. Duurzaam Gebouwd Op Locatie met het thema Circulaire Economie was hier een voorbeeld van. Meer informatie over deze evenementenreeks vindt u op de Duurzaam Gebouwd Op Locatie-pagina. Schrijf u kosteloos in voor de bijeenkomsten aan de hand van de links op deze pagina.
Terugblik
Op de terugblikpagina van Duurzaam Gebouwd Op Locatie: Circulaire Economie vindt u onder andere de evaluatie en de presentaties van de sprekers. Het event werd beoordeeld met een 8,0.