Wonen in een energieneutrale stad

Auteur: Robert Koolen

De energieneutrale stad: voor velen een inspirerend toekomstbeeld dat verder gaat dan het toepassen van slimme, duurzame technologie op het gebied van energie.

In de energieneutrale stad zorgen overheden, bedrijven, instellingen en consumenten samen voor het produceren, delen en verantwoord (her)gebruiken van duurzame energie. Dit doen zij op zo'n manier dat zij, in samenhang met de samenleving waarvan zij deel uitmaken, gezamenlijk minstens zoveel energie produceren als zij verbruiken. Het creëren van een energieneutrale stad is geen beleidsmaatregel, technisch hoogstandje of verplicht nummer, maar vormt juist de omgeving waarin we samen leven, wonen, werken, ontspannen en ons verplaatsen.

Op dit moment proberen diverse steden en wijken energieneutraal te worden. Enkele willekeurige voorbeelden zijn de wijk Blixembosch Noordoost in Eindhoven en steden als Den Bosch en Nijmegen. Elke provincie kent wel een handvol afgebakende samenlevingen die het streven naar energieneutraliteit expliciet benoemd hebben. De vraag is: "Waarom spreekt deze thematiek en ambitie zo aan en wat is de rol van de bouwbranche hierin?"

We leven in een wereld van globalisering en technologische vooruitgang, waardoor het soms lijkt dat we minder grip op de dagelijkse gang van zaken hebben. In die wereld kan een identiteit gemakkelijk verwateren en als tegenreactie wordt dan gezocht naar een invulling van de basale behoefte om ergens bij te horen en omgevingen in te kaderen. De opkomst van nieuwe coöperatieve vormen is naar mijn mening een voorbeeld van deze ontwikkeling.

Wat deel jij?

Heijmans speelt hier al op in met het project “Wat deel jij?” in Helmond. Samen met partners probeert men een buurt te realiseren waar gebruik boven bezit gaat. De insteek is om een woonomgeving te creëren met onder andere eigen energieopwekking en een slim mobiliteitsconcept. De samenwerkende partners in de Brainportregio gaan nu onderzoeken wat mensen bereid zijn om te delen en welke eisen ze aan zo’n buurt stellen.

Mensen die een gezamenlijk doel voor ogen hebben gaan als vanzelf samenwerken en komen met initiatieven. Door een toekomstbeeld van een eigen energieneutrale stad in 2040 te schetsen en dit te combineren met een vleugje idealisme zijn de eerste stappen op weg naar een energieneutrale stad is genomen. Hierbij is het van belang dat partijen onderling niet verzanden in een discussie over energieneutraal, CO₂-neutraal en klimaatneutraal.

Anders denken, anders doen

De energieneutrale stad is vooral een pleidooi om anders te denken en te doen. Het gaat niet om grootschalig volgens vooropgezet plan bouwen, maar juist om het bij elkaar brengen van partijen en het samen ontwikkelen. Los van deze sociale innovatie is er ook een sterke behoefte aan concrete innovatieve technologie. Innovaties zorgen ervoor dat mensen verwonderd raken en erin geloven dat hun ambities en doelen haalbaar zijn. Het is vooral een kwestie van de puzzelstukjes die voorhanden zijn aan elkaar leggen. Als ik alleen al kijk in mijn eigen omgeving zijn er veel van die puzzelstukjes te vinden, die we onder meer in ons nieuwe bedrijfsonderdeel Technology verder ontwikkelen.

Een aantal voorbeelden hiervan:

• De energiefabriek in Tilburg. Uit het afvalwater van de stad wordt bij het zuiveringsproces nieuwe energie gewonnen die gebruikt wordt voor de installatie zelf, maar ook voor omliggende woonwijken.
• Het energieopwekkende geluidscherm, dat niet alleen voor minder geluidsoverlast zorgt maar tegelijkertijd duurzame energie opwekt. 

• De Hydrea Thermpipe (waar onlangs nog een TEDx pitch aan gewijd is door Heijmans): een manier om restwarmte in het afvalwater te hergebruiken om daarmee energie te besparen. Een rioolbuis van 150 meter kan warmte leveren aan 100 woningen.
• Zero-ready, een renovatiemethodiek die het mogelijk maakt om op een snelle manier en met zo min mogelijk overlast voor de bewoners slecht geïsoleerde (corporatie)woningen energiezuiniger te maken.

Moet de overheid veel geld pompen in dergelijke innovaties? Nee. De belangrijkste taak van de overheid is het bij elkaar brengen van de verschillende partijen. Daarnaast dient zij te zorgen voor een infrastructuur (een goed en flexibel elektriciteitsnetwerk) dat ontwikkelingen faciliteert, zodat diverse initiatieven zoals de oplaadinfrastructuur of het uitwisselen van overschotten aan opgewekte energie tot wasdom kunnen komen.

'Verplicht nummer'

Het streven naar een energieneutrale stad is een belangrijke impuls voor het (door)ontwikkelen van duurzame energie-initiatieven. Duurzame energie wordt ontdaan van het brave, maatschappelijk verantwoorde en ‘verplicht nummer’ imago. In plaats daarvan komen er nieuwe elementen bij die ook verder gaan dan alleen een energieambitie, maar meteen ook een maatschappelijke ambitie: betaalbare huisvesting met vaste lasten garantie, samen verantwoord produceren en consumeren in een virtuele volkstuin op het gebied van energie, en niet te vergeten de ‘fun’ van interactieve technologie.

De energieneutrale stad is dan ook een pleidooi voor een andere manier van denken en doen in de branche: samen met partijen binnen en buiten de branche concepten ontwikkelen op basis van een specifieke klantvraag. Deze benadering, in combinatie met slim gebruik van innovatieve technologie stelt ons in staat om juist nu tot vernieuwing van het Nederlandse landschap te komen.