Definities hebben vaak een verhelderende werking. Communiceren en begrijpen gaat gemakkelijker en je hebt een uitgangspunt. Toch is het goed om ook de betrekkelijkheid van definities in te zien. Neem nu ‘kwaliteit’. Uiteraard bestaat er een definitie, maar het is toch geweldig als je daar zelf invulling aan kunt geven. Heerlijk subjectief, creatief en uitdagend invullen, dat is toch een veel mooier perspectief dan alleen het hanteren van de juridische of mathematische definitie?
‘Duurzaamheid’ is net zo’n uitdaging. Zeker in een markt die aan alle kanten stagneert, kan vrij en creatief gebruik van duurzaamheid wel eens de nieuwe bron van succes en groei zijn. Voor de fijnproevers nog even de opmerking dat duurzaamheid ook een inkleuring van kwaliteit kan zijn. De keus is aan iedere gebruiker. Ik gebruik veelal het toekomstperspectief van duurzaamheid.
Verantwoordelijkheid
In de basis geldt natuurlijk de visie die spreekt uit de Brundtland-definitie, alweer van 1987: ‘We moeten voorzien in de behoeften van nu, zonder het vermogen van toekomstige generaties om in eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.’ Beetje voorzichtig toch? Waarom kiezen we niet voor de uitdaging om de toekomstige generaties in staat te stellen beter, of gemakkelijker, of extra middelen te verschaffen voor hun geluk?
Het is nogal minimaal. We kunnen beter. De geschiedenis helpt ons daarbij. De eerste aandacht werd getrokken door de acties van kabouters en activisten, vastgeketend aan spoorlijnen waarover nucleair afval werd getransporteerd. Daarna ontstond er wet- en regelgeving die vervuilers in staat van maatschappelijke beschuldiging bracht en die straffen of boetes kregen uitgedeeld.
Vervolgens gingen we rekenen en schrokken we van de ernst van de situatie, vooral van de onafwendbaarheid van een gigantisch verval in onze natuurlijke omgeving. Dit leidde tot de acceptatie van vormen van collectieve verantwoordelijkheid. We accepteerden een rol en een taak om duurzaamheid te realiseren. Nu zien we er ook markt in, maar daarover straks meer.
Wetten en regels
De bouw heeft een taak op het gebied van duurzaamheid. De gebouwde omgeving is ook erg belangrijk wat betreft milieueffecten en dus in haar oplossingen. In de nationale regelgeving, bijvoorbeeld in het Bouwbesluit, is de pijler duurzaamheid (voorheen milieu) geïntroduceerd en in ontwikkeling. Via een systeem van afgesproken en genormeerde LCA-berekeningen (LevensCyclusAnalyse) en databeheer worden momenteel de milieueffecten van producten, en daarmee van gebouwen, in kaart gebracht en verplichtend toegevoegd aan de vergunningsaanvraag.
Net als bij de regelgeving op het gebied van energie, valt te verwachten dat de berekende waarden gekoppeld worden aan streef- of zelfs grenswaarden. Hiermee is dus ‘duurzaamheid’ wettelijk gekoppeld aan de essentiële eisen waaraan gebouwen minimaal moeten voldoen. De markt heeft daarmee een duurzaamheidsbasis gevonden. Maar tevens is het mogelijk om met duurzaamheid te worden geconfronteerd, op lokale basis door plaatselijke toevoegingen of via groen inkopen door overheidsbedrijven.
Internationale initiatieven
De Europese regelgeving laat zich zeker niet ongemoeid. Energie-efficiency wordt bijvoorbeeld gereguleerd via de Energy Performance of Buildings Directive (EPBD). Deze directive vereist een energierapport dat we in Nederland verplicht stelden bij overdrachtsmomenten van gebouwen.
Verder kent Ecodesign een initiatief om de producten met duurzaamheidseffecten in kaart te brengen en te reguleren, waardoor via Ecodesign slechte producten worden geëlimineerd. Ecolabel is een privaat systeem dat op vrijwillige basis dient om duurzame producten te promoten en Green Public Procurement (groen of duurzaam inkopen) verplicht overheidsuitbesteders om groen in te kopen en het voorbeeld te geven.
Jammer is het wel, dat de Europese regels niet goed aansluiten op nationale systemen, waardoor er barrières voor internationale industrieën ontstaan; LCA-berekeningen worden daardoor niet overal geaccepteerd. Ook is er de welbekende CE-markering. Te verwachten is dat de milieu- of duurzaamheidsgegevens van producten gekoppeld worden aan dit informatie- en communicatiesysteem. De EPD, Environmental Product Declaration, is inmiddels ontstaan en gebaseerd op internationale geharmoniseerde normen. Dus deze informatie kan overal in de EU worden gebruikt.
Markt, waarde en gebouwen
Gebouwen zijn geen vluchtige consumptiegoederen, maar investeringsgoederen met een waarde voor de langere termijn. Duurzaam opereren gaat nu niet meer over het vermijden van boetes, maar over het creëren van waarde. Alweer geeft de overheid bij de waardering van duurzame gebouwen de eerdere beschreven ondergrens. Maar niets dwingt de markt te gaan zitten op het minimale niveau.
In de dynamiek van markten zijn er meerdere keuzes voor duurzaamheidsniveaus mogelijk en hier ligt de uitdaging. Als we uitgaan van de wereldwijd gevoelde golf van duurzaamheid, gebaseerd op niet alleen een acceptatie, maar vooral op een ambitie om duurzaamheid te realiseren, dan ontstaat hier een wereldomspannende markt. En dan is er een mogelijkheid om deze Global Market te gaan voorzien van de enorm positieve duurzaamheidseffecten van moderne dynamische gevelsystemen.
Gevels essentieel
Gevels zijn een functionele, esthetische en economische (op waarde gebaseerde) uitdaging. Gekoppeld aan duurzaamheid is het een nuttige exercitie om de gebieden van het classificatiesysteem BREEAM-NL eens intuïtief langs de gevel te houden. De conclusie is dan al snel gemaakt dat gevelsystemen essentieel en voorwaardelijk zijn voor het behalen van een goede duurzaamheidsscore.
Ook kan je dan concluderen dat het voor de waarde van gebouwen noodzakelijk is om de meest optimale geveloplossingen te kiezen. Het ontwerpen en engineeren van dergelijke gevels gaat dus veel verder dan het voldoen aan wind- en waterdichtheids- of veiligheidseisen. Het zoeken en ontwerpen is een multidisciplinaire opgave aan experts die duurzaamheidswaarde als opdracht meekrijgen. Het kwalificeren en door het VMRG-gevelkeurmerk valideren van een proces en product geven de garantie dat de uitdaging ook wordt omgezet in een duurzaam resultaat.
Auteur: Bert Lieverse, directeur VMRG