Bij de huidige budgettaire krapte is het slim overheidsbeleid om Green Deals te sluiten met bedrijven, decentrale overheden en maatschappelijke organisaties.
De door het kabinet Rutte afgesloten Green Deals stimuleren de samenleving om nieuwe initiatieven voor groene groei te blijven ontwikkelen, doordat de overheid belemmeringen wegneemt. Het gaat dan vooral om de niet-financiële belemmeringen, bijvoorbeeld in regelgeving en organisatie. Ook geven de Green Deals de rijksoverheid extra inzicht in de knelpunten waar initiatiefnemers tegenaan lopen. De huidige Green Deals bieden echter geen uitkomst voor knelpunten die alleen tegen hoge kosten voor de overheid zijn op te lossen.
PBL-rapport
Tot deze conclusie komt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in het deze week verschenen PBL-rapport ‘Ex-ante evaluatie van Green Deals Energie’. Het PBL heeft de Green Deals geëvalueerd die eind 2011 zijn afgesloten rond de thema’s windenergie op land; energieproductie uit vergisting van mest en biomassa; energiebesparing in de gebouwde omgeving en decentrale elektriciteitsopwekking met zonnepanelen.
Knelpunten duidelijk
De Green Deals zijn stuk voor stuk maatwerk. Bij energieproductie uit mestvergisting, bijvoorbeeld, neemt de overheid maatregelen om de penibele financiële situatie van veel vergisters te verlichten, door bijvoorbeeld toe te staan dat meer soorten biomassa worden meevergist. Ook zet de overheid er op in dat het restproduct van vergisting de status van kunstmestvervanger krijgt, waardoor het zou veranderen van een kostenpost in een inkomstenbron. In de woningbouw worden gemeenten en marktpartijen ondersteund om via de zogenaamde Blok-voor-Blok-aanpak complete wijken in één keer met een min of meer gestandaardiseerd pakket energiezuiniger te maken. Daardoor zijn de kosten lager dan normaal. De benodigde investeringen worden voorgefinancierd en de organisatie wordt de bewoners uit handen genomen. De Green Deals maken specifieke knelpunten duidelijk, zodat er effectievere beleidsmaatregelen kunnen worden genomen.
Goedkopere projecten voorrang
Hiermee zijn echter niet alle knelpunten opgelost. Zo zal windenergie, ondanks een aanpassing van de subsidieregeling voor duurzame energie, hier ook in 2012 waarschijnlijk niet voor in aanmerking komen, omdat goedkopere projecten – denk hierbij vooral aan duurzame warmte – voorrang krijgen. Soms is de overheid ook afhankelijk van overeenstemming met provincies – zoals bij de zoektocht naar geschikte locaties voor wind op land – of van toestemming van de Europese Commissie – zoals bij de toepassing van het restproduct van mestvergisting.
Derving van belastinginkomsten
De evaluatie laat ook zien dat de overheid niet bereid is om knelpunten van initiatiefnemers weg te nemen als dat leidt tot veel hogere kosten voor de overheid. Het belastingvoordeel voor opgewekte zonne-elektriciteit blijft bijvoorbeeld alleen gelden voor zonnepanelen die op eigen dak liggen, en gaat – ondanks een sterke roep van veel maatschappelijke organisaties – vooralsnog niet gelden voor coöperaties die zonne-elektriciteit via het elektriciteitsnet aan hun leden willen leveren. De vrees bestaat dat de kosten voor deze constructie – zelflevering – te sterk zouden oplopen, in de vorm van derving van belastinginkomsten. De evaluatie laat zien dat deze derving al gauw kan oplopen tot enige honderden miljoenen euro’s.