Nu gesproken wordt over de herbouw van het onlangs afgebrande theater 't Speelhuis in Helmond, blijkt de waarde van het archief van architect Piet Blom, opgeslagen in het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) in Rotterdam.
Het NAi is het enige (architectuur) instituut dat zich richt op het opslaan van archieven van architecten, opleidingen en instituten die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de Nederlandse architectonische en stedenbouwkundige ontwerpcultuur. Maar ook het NAi moet met haar imposante 18 kilometer archief keuzes maken. Wat bewaar je, wat niet?
Centraal in het beleid staat het vastleggen van het ontwerpproces. “Op dit moment wordt in het NAi de laatste hand gelegd aan een acquisitiebeleid voor de tweede helft van de 20ste eeuw,” schrijft Hetty Berens, conservator Collectie van het NAi in een reactie op een discussie rond de archieven van Piet Blom.
“Tot op heden was acquisitie van architectuurarchieven door het NAi een passief proces. In de praktijk betekent dit dat een architect het NAi benadert waarna met de architect wordt gesproken over de inhoud van het archief. In dit gesprek komt de vraag aan de orde welk materiaal bewaard moet worden om het ontwerpproces inzichtelijk te maken.”
Sinds twee jaar is het NAi druk doende met het systematisch digitaliseren van haar collectie, te beginnen met een top-50 van architecten die onmiskenbaar een belangrijke rol in de Nederlandse architectuur- en stedenbouwgeschiedenis hebben gespeeld. Professionals maken voor het digitaliseren een selectie van de belangrijkste tekeningen daaruit.
“Daarbij speelt nog een ander aspect,” zegt archivaris Frans Neggers, coördinator van het e-depot van NAi. “Hoe sla je digitale documenten op zodat ze ook jaren later nog gelezen kunnen worden? De ontwikkelingen gaan zo snel dat het nu al heel wat moeite kost de bestanden uit de begin jaren van de digitalisering uit te lezen.”
Het archief van Piet Blom is gedigitaliseerd en zal samen met vele andere archieven de komende jaren worden beschreven en op de website van het NAi worden geplaatst. Het NAi werkt internationaal samen met andere (archief)instellingen om standaarden te ontwikkelen om hedendaagse, (born digital) archieven te bewaren en te ontsluiten. De komende jaren zal het NAi zich ook toeleggen op het consulteren, monitoren en adviseren van architectenbureaus met betrekking tot hun archiefvorming.
Neggers geeft aan dat architecten al veel kunnen doen aan het zelf ‘duurzaam maken’ van hun bestanden. “De BNO gaf eind vorig jaar een interessante lezing over het digitaal archiveren. De uitgave 'Bewaar als...' bevat met vuistregels voor duurzaam digitaal archiveren. De bijbehorende website www.bewaarals.nl is ook voor architecten heel nuttig.”
Berens verwacht dat de komende jaren, als de opgave verandert van nieuwbouw naar het herontwikkelen van bestaande panden, architecten in toenemende mate gebruik zullen maken van oorspronkelijke ontwerptekeningen als die van Piet Blom. Nu blijkt de rijkdom van het archief. Naast het ontwerpproces beschikt het Nai ook over typische jaren zeventig collages bijvoorbeeld, die een prachtig beeld van die tijd geven, en enorme vellen papier waarop de architect in staccato alle ingrediënten van het programma van eisen schreef.