Duurzaamheid is voor architect Thomas Rau een gepasseerd station, een leeg containerbegrip. Rau wil af van de keurmerken, lijstjes en grenzen. Hij maakt zich geregeld zorgen over de gebouwde omgeving en de kwaliteit die we nu realiseren, maar ziet vooral mogelijkheden. Enkele fragmenten uit het magazine Duurzaam Gebouwd nr. 2.
Hoe vertaal je je ideeën naar de dagelijkse praktijk?
We werken als bureau niet voor iedere opdrachtgever. De vraagstelling moet voldoende maatschappelijke impact hebben. We willen pilots maken die een systeemverandering kunnen bewerkstelligen. Ieder project is een pilotproject. Steeds weer een stapje verder. Tegelijkertijd leren we daar veel van. Een architectenbureau is niets anders dan een opleidingsinstituut voor de medewerkers. We zijn geen prostituees die zich vrije tijd laten afkopen voor een paar tekeningen. We proberen altijd het meest optimale netwerk te vormen rondom de vraag die ons gesteld is.
Wat vind je van de hedendaagse architectuur?
Ik maak me zorgen om de kwaliteit van de plannen voor de gebouwde omgeving die nu op de tekentafel liggen. Over tien jaar trekken we ons de haren uit het hoofd over de slechte kwaliteit die we nu realiseren. De prijs is toch weer veel belangrijker dan de daadwerkelijke kwaliteit.
Hoe zie je de rol van de architect?
We hebben als architecten heel veel terrein laten liggen. Er zijn allerlei projectbureaus gekomen en verschillende adviseurs. Het is zeer gedifferentieerd geworden en daarmee zeer complex. Ik denk dat de architect op basis van vaardigheden en kennis veel meer naar zich toe moet halen om het orkest goed te dirigeren. Als je een architect met een dirigent gaat vergelijken dan kun je stellen dat ze nog net een partituur kunnen lezen, maar dat ze niet eens weten hoe een hobo of trombone eruit ziet. Architecten hebben het vaak beperkt tot een mooi plaatje. We moeten ons realiseren dat alles wat we creëren vanuit een tweede natuur komt.
De architecten zijn toch de partij - samen met de opdrachtgever - die duurzaamheid een duw in de goede richting kunnen gaan geven?
Natuurlijk. De meeste architecten zijn echter technisch en wetenschappelijk veel te slecht onderbouwd om überhaupt die discussie te voeren. Ze hebben er ook vaak geen zin om, omdat ze vinden dat het ondergeschikt werk is.
Voldoet het huidige onderwijs?
Totaal niet! Alhoewel, ik geef af en toe ook lezingen op verschillende universiteiten en dan ben ik verbaasd hoe gering het animo bij studenten is voor een integrale procesgang. Iedereen wil mooie plaatjes maken. Het is net een kermis. We maken ook géén gebouwen. We ontwerpen ook géén gebouwen. We begeleiden processen zodanig dat het resultaat een stukje gebouwde omgeving is en dat is iets heel anders.”
Waar blijft de generatie die het moet doen?
De mensen die het moeten doen zijn de mensen die het nu kunnen. We hebben geen tijd om op de volgende generatie te wachten, daarmee verspillen we tijd. De know how is er, de mogelijkheden zijn er, de techniek is er. Het is een kwestie van ons goed organiseren. We moeten ook ophouden om in architectenbureaus te denken. De tijd is rijp om volstrekt nieuwe netwerkstructuren op te richten om tot de nieuwe gebouwde omgeving te komen, een integraal ontwerpbureau. Maar ego’s en ijdelheid staan ons in de weg. Iemand laat liever zijn bureau failliet gaan dan dat hij bereid is om een samenwerkingsverband aan te gaan. Ik zie straks bureaus waar alle vakdisciplines vertegenwoordigd zijn om samen tot een gebouw te komen.
Ligt de sleutel tot verandering niet meer bij industriële ontwerpers dan bij architecten?
Ja, die zijn van huis uit veel breder opgeleid. Als je een lamp wil ontwerpen en je weet niet wat licht is en hoe elektriciteit werkt, dan zal je geen goede lamp maken. Maar als je architect bent en je weet niet hoe je een gebouw warm moet krijgen dan kun je nog steeds goede architectuur maken. Je krijgt misschien een waardeloos binnenklimaat, maar die consequenties hoef je als architect niet te dragen.
Meer informatie over het magazine Duurzaam Gebouwd