Extreem duurzaam bouwen is mogelijk, maar vereist van bouwers dat ze de benodigde technieken met feilloze precisie kunnen uitvoeren. "Bouwers die de kwaliteitssprong niet kunnen maken, zijn binnen een jaar of vijf verdwenen", aldus Pieter Hameetman van BAM Vastgoed in Cobouw.
"Wie nu niet omschoolt en vooruitkijkt, kan het vergeten", voorspelt Hameetman. "We maken eenzelfde transitie mee die we beleefden toen vijftig jaar geleden de gasbel in Slochteren werd ontdekt en heel Nederland overschakelde op aardgas. De energiebesparingsopgave die er nu aankomt, zorgt voor een soortgelijke omwenteling en vergt nieuwe bouwmethoden en inzichten. Het hele vak gaat veranderen. Bouw, zorg ervoor dat je dat snapt!"
Hameetman is de drijvende kracht achter de ontwikkeling van duurzame woonwijken die Koninklijke BAM Groep bouwt. In twintig jaar tijd zag hij het begrip 'duurzaamheid' sterk verbreden: wat begon met de 'Nationale Kierenjacht' mondde uit in extreem energiezuinige en zelfs bio-ecologische woonvormen.
Wapenfeiten
Een serie passiefhuizen in Amstelveen (1993) was op dit gebied zijn eerste succesvolle wapenfeit. Vervolgprojecten worden gerealiseerd in Almere (103 woningen), Enschede (54 appartementen) en Amsterdam (80 appartementen).
Absolute top is momenteel de BAM W&R Groenwoning, een optimalisatie van de in Almere in aanbouw zijnde passief huizen. W&R - een door BAM ontwikkeld gestandaardiseerd bouwproces gebaseerd op co-making en flexibiliteit - wordt daarin gecombineerd met een breed scala aan energiebesparende technieken: drielaags glas, een douche met een warmteterugwininstallatie, geavanceerde mechanische ventilatie, zonnepanelen, uitvoerige schilisolatie en kierafdichting, een kleine warmtepomp en een 'slim vat' met altijd voldoende warm water.
Reductie
"Een zuinige gebruiker komt daarmee op 600 euro totale energiekosten op jaarbasis", rekent Hameetman, terwijl hij de tabellen erbij pakt. "Maar kijk, dit is interessant, ook de minst zuinige bewoner komt met gebruikmaking van deze technieken uit op een reductie van zijn energieverbruik met 50 procent."
Het vergt wel een forse investering van zo'n 22.000 euro, maar met een hypotheek op basis van de nieuwe groenregeling en een gemiddelde besparing van 1000 euro op jaarbasis is die relatief snel terug te verdienen. "Feitelijk is energiereductie met deze technieken een eitje", schetst Hameetman.
"Alleen vergt het een ongelooflijk secure uitvoering. Er hoeft maar een kleinigheidje mis te gaan met de kierdichtheid of ontwerp, plaatsing en afstemming van installaties en het hele verhaal valt in het water. Dan kunnen we de Kyoto-doelstellingen wel vergeten."
We moeten daarom 'allemaal weer naar school', stelt de bouwinnovator, want voor het gebouw van de toekomst zijn betere opdrachtgevers, betere ontwerpers van technische installaties en betere bouwers nodig. Maar hoe krijg je op de bouwplaats voor elkaar dat er werkelijk hogere kwaliteit wordt afgeleverd?
Hameetman: "Door zorgvuldige procesbewaking, maar ook door aannemers nauwkeurig uit te leggen wat de bedoeling is. Op mijn eerste passiefhuisproject in Amstelveen vroegen de timmerlui bij de afronding ervan waarom de woningen nou precies op deze manier werden gebouwd. 'Had je dat niet meteen kunnen zeggen, want als we snappen wat je wilt bereiken, kunnen we er ook op letten dat we het goed doen', reageerden ze. Dat heeft me de ogen geopend. De hele bouwkolom van directie tot timmerlui moet begrijpen waar we naartoe gaan. En moet de technieken die we nodig hebben leren begrijpen."
Angst
Het niet halen van klimaatdoelstellingen zal het gemiddelde bouwbedrijf geen grote angst inboezemen. Toch is er voor bouwers alle reden zich nu al zorgen te maken, verzekert Hameetman. Een aantal gemeenten dat vooroploopt, stelt zich steeds hoger doelen als het gaat om duurzaam bouwen.
Vanaf 2015 mogen in Amsterdam alleen nog klimaatneutrale woningen worden gebouwd. BAM gaat met elf 'koploperbedrijven' een concept ontwikkelen voor energieneutrale gebiedsontwikkeling op IJburg. "Wij kunnen het niet allemaal zelf, we werken gestructureerd samen met vaste co-makers, onderaannemers en installateurs - groten, maar ook heel kleintjes - die de vereiste kennis in huis hebben. Vanzelfsprekend, want we garanderen als ontwikkelaar onze klanten een woning die bepaalde prestaties levert. We werken dus alleen met bedrijven die de gevraagde kwaliteit kunnen bieden. Ik voorspel de komende jaren een shake out onder bouwbedrijven die dat niet kunnen."
Straatlengte achter
Per 1 juli 2010 schroeven Groningen, Friesland en Drenthe de energieprestatiecoëfficient (epc) voor nieuwbouwwoningen op van 0,8 naar 0,5. En op 1 januari 2021 mag in de hele EU alleen nog maar energieneutraal worden gebouwd.
Hameetman: "De Duitsers lachen daarom, die zijn al halverwege. Wij liggen een straatlengte achter. Waarom? Omdat Duitsland een industriepolitiek heeft, ze steken er miljarden in en zorgen gewoon dat het er komt. Bovendien is in Duitsland epc van 0,8 ook echt 0,8. Toezicht gebeurt daar serieus. Anders dan in Nederland, waar circa de helft van alle opgeleverde woningen niet voldoet aan het Bouwbesluit. Wat ons echt te denken moet geven is het feit dat zelfs de Belgen verder zijn dan wij op het gebied van energieneutraal bouwen. Wij doen gewoon beduidend minder aan duurzaam bouwen dan we zeggen."
Loopbaan
Pieter Hameetman (1946) trad na een studie weg- en waterbouwkunde in 1971 in dienst bij Koninklijke BAM Groep NV. Na twintig jaar diverse functies in het bouwbedrijf en de projectontwikkeling te hebben bekleed, raakte hij betrokken bij projecten op het gebied van extreem energiezuinig bouwen en stedelijke ecologie. Hameetman is lid van het Platform Energietransitie Gebouwde Omgeving. Hij is medeauteur en eindredacteur van de Toolkit Duurzame Woningbouw en werkt aan een Toolkit Duurzame Gebiedsontwikkeling.
Bron: Cobouw