Een bezoek aan de Markthal Rotterdam moet alle zintuigen prikkelen en een community-gevoel oproepen. In deze eerste overdekte markthal van Nederland zijn de sleutelwoorden dan ook ontmoeten, handelen en genieten. Onder een enorme hoefijzervormige boog zijn vers-units, food shops en restaurants ondergebracht, met daarnaast tien verdiepingen met 228 appartementen.

Hoewel de hal ruime persaandacht krijgt, blijven de duurzaamheidsaspecten nog onderbelicht. Onterecht, denkt Anton Wubben, projectleider en architect bij MVRDV, die de afgelopen jaren duurzaamheid steeds vaker en vooral feller op de agenda ziet staan. “We keken goed naar de stedenbouwkundige situatie, waar duurzaamheid een onlosmakelijk onderdeel van is. Er is onder andere een WKO toegepast in samenwerking met kantoorgebouw Blaak 31, de markthal maakt gebruik van stadsverwarming en in de woningen is een klimaatconcept toegepast met onder andere bijzondere akoestische eigenschappen.”

Blikvanger

Deze appartementen kunnen gezien worden als warme schil, waarbij de glazen kopgevels beschermen tegen regen en wind. De kabelnetgevel, door Royal HaskoningDHV ontworpen, is de grootste van Europa en een echte blikvanger. Projectleider Maurice Hermens: “De twee kopse kanten van de Markthal zijn ingevuld met een glazen gevel. Een afwezige gevel zou het beste passen, maar de glazen gevel is nodig voor beschutting. We kozen voor een vlak gespannen kabelnet als draagconstructie. Het kabelnet werkt als een zeil: als de wind er tegen blaast, bolt het zeil en brengt op die manier de kracht uit de wind naar de boot.”

Deze bijzondere gevel herbergt 228 appartementen, met op maat gemaakt ventilatieroosters en suskasten. Alusta werkte samen met bouwfysisch adviseur Peutz om dit te realiseren. René Cas, commercieel directeur van Alusta, omschrijft de opgave die het klimaatconcept invult: “In eerste instantie werden suskasten voorgeschreven omwille van de geluidwerende eigenschappen, maar al snel kwam de wens om het comfort te verbeteren. Door Peutz is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden omtrent het sturen van binnenkomende verse lucht. Het doel was om een bouwkundige constructie te realiseren waarvan de suskasten deel uitmaken. De rooster die we plaatsten hebben een zelfregelend mechanisme en bepalen op basis van luchtdruk welke hoeveelheid lucht binnenkomt. Naast het energetische aspect noem ik de comfort- en gezondheidsboost die we de woningen hierdoor meegeven.”

Foto: Franklin Heijnen

Het Pascalle comfortrooster, dat de binnenstromende lucht naar boven stuurt, is volgens Cas uniek. Dat voorkomt koudevalen maakt gebruik van het coanda-effect, dat zorgt voor een betere menging van de buitenlucht en de aanwezige binnenlucht.” Peter Wapenaar, adviseur bij Peutz, onderschrijft de comforteigenschappen: “Samen met Alusta gaven we invulling aan energiezuinigheidswensen, met drukregeling van de roosters. Naast de verduurzaming van de woningen hielden we ons daarnaast bezig met de marktvloer. Daar hadden we van doen met drie eigenschappen, te weten: geluid, klimaat en brandveiligheid.”

Een te hoog geluidsniveau kan een bezoek aan de Markthal verstoren. Des te belangrijker is het om het aantal dB’s tot een minimum te beperken, weet Wapenaar: “We moeten de Markthal iedere dag perfect in bedrijf krijgen, zowel als het gaat om klimaat als wat betreft de akoestische eigenschappen. We realiseerden ons dat we een kathedraal maakten en daar wilden we de galm uit halen. Want als er duizenden mensen in de hal rondlopen, dan kun je rekenen op lawaai.”

Het klimaat wordt met zoveel mogelijk natuurlijke middelen beheerst: “Geen koeling, geen verwarming”, vertelt Wapenaar. “De gevel beschermt tegen natuurelementen en de roosters onder de glazen gevels en in het dak werken een schoorsteen-effect in de hand. Het derde element is de brandveiligheid. We hebben ingeschat hoe groot een brand zou kunnen worden. Als er ooit brand zou zijn, dan gaat de rook en warmteafvoer in bedrijf. Het schoorsteeneffect voert de rook en warmte naar boven af waardoor veilig vluchten en blussen op de vloer mogelijk is.”

Overweldigend

De marktvloer en de woningen moeten zoveel mogelijk samensmelten, vindt Wubben. “Dat realiseren we onder andere door grote ramen in de woningen, die op de hal kijken. De marktkramen wilden we niet traditioneel uitvoeren met een dak, maar met een transparant glasdak. De levendige marktvloer met ongeveer honderd vers-units en het enorme kunstwerk aan de binnenzijde is indrukwekkend. Daarom is er ruimte om even te rusten, voor wie dat nodig heeft.”

Sommige kramen hebben voor dat doeleinde een trap naar het dak. “Deze zijn in het leven geroepen om bezoekers in een andere, minder hectische wereld te brengen. Even weg van de drukte van de begane grond, zogezegd”, vertelt Wubben hierover. “Daarnaast wordt er op sommige daken aan urban farming gedaan. Voor het verbouwen van voeding hoef je niet meer buiten de stad te zoeken, dat wordt nu gewoon binnen de markt gedaan.”

Foto: Franklin Heijnen

Synergie

De synergie tussen verschillende functies is een hoofdgedachte achter het gebouw. Ook op het gebied van logistiek is er een duidelijke integraliteit te proeven. “In het voortraject hebben we veel over de logistiek gesproken. Je zit in het centrum van Rotterdam en dat maakt de uitdaging des te groter. We hebben voor een efficiënte oplossing gekozen in de vorm van een expeditiehof in de parkeergarage op de -1 laag, aangevuld met preparatie en koelingsruimtes.”

Om de goederen bij de kraampjes te krijgen worden liften ingezet, die enigszins verborgen zijn. Voor dit doeleinde leverde Kone eco-efficiënte People Flow-installaties, in totaal 22 liftinstallaties en 10 roltrappen. Naast de liften in de kelder zijn er eveneens verborgen liftinstallaties aangebracht bij de Albert Heijn-winkel, die op ongeveer 25 meter van het gebouw te vinden is. “Een mooie aanvulling op de foodgerelateerde markt, waardoor men de complete dagelijkse boodschap in de Markthal kan vinden”, zegt Wubben.

BREEAM-NL certificering

Van ontwerp naar realisatie van de Markthal zijn tien jaar verstreken, en in die tijd kwam de BREEAM-NL certificering (Very Good) ter sprake. “Relatief laat in het proces”, weet Wubben, “tijdens de bouw van de kelder. De vraag naar een BREEAM-NL certificering kwam ter sprake toen Corio, een grote verhuurder van winkelruimte in Nederland, commerciële ruimtes aankocht.

Voor de bovenbouw hebben we toen een aanpassing van het plan van aanpak gerealiseerd.” Wubben licht ten slotte de financiering toe: “Provast ontwikkelde het gebouw en kocht de helft van de woningen. Het commerciële deel verkochten zij aan Corio, en de parkeergarage aan de gemeente Rotterdam.” De tijdelijke financiering zorgde ervoor dat dit grootse project in tien jaar kon worden vormgegeven. Inmiddels is de Markthal geopend en is de miljoenste bezoeker over de vloer geweest. Met een verwacht aantal van 4,5 miljoen bezoekers per jaar, spreken we hier van een grote, gezonde community.

Foto bovenaan: Steven Lek

Dit artikel (of een onderdeel van dit artikel) stond eerder in het Duurzaam Gebouwd Magazine, uitgave #29. Bekijk al onze magazines op Duurzaamgebouwd.nl/duurzaam-gebouwd-magazine.In de aankomende uitgave van het BREEAM-NL magazine leest u een uitgebreid rondetafelgesprek over de Markthal, waarin ondere andere Provast en Corio aan het woord komen.