De EPN wordt 21: tijd om volwassen te worden!
Anders dan velen denken loopt de energieprestatienormering (EPN) niet op zijn laatste benen, maar is hard op weg om volwassen te worden. Van lelijk eendje naar een mooie zwaan, dat belooft wat. Resultaatgaranties, integratie van materiaalgebruik en oplossingen voor hoogstedelijke situaties bieden majeure verbeteringen.
Binnenkort is het 21 jaar geleden dat de energieprestatie -normering (EPN) in Nederland werd ingevoerd. In plaats van deeleisen aan componenten kwamen er energieprestatie-eisen voor het gehele gebouw en twee bijbehorende bepalingsmethoden, één voor de utiliteitsbouw en één voor de woningbouw.
Bij het analyseren van de nieuwe Frisse Scholen Top 15 besefte ik hoe groot het succes van de EPN is. De eerste vier plaatsen in de Top 15 worden bezet door energieleverende scholen, de drie daarop volgende scholen zijn energieneutraal. Twee van deze scholen zijn inmiddels een jaar gemonitord en doen wat ze beloven. Het enige instrument van het ministerie dat echt werkt, concludeerde het PBL bij de evaluatie van het energiebeleid van BZK.
De Multifunctionele accommodatie ’t Hart van Oijen levert (veel) meer energie dan het gebouw zelf gebruikt
Het succes van de EPN is gebaseerd op drie elementen: continuïteit, level playing field en de stimulans voor innovaties. HR-glas, WKO, kunstlichtregeling; ze waren als innovatie minder snel geland in Nederland als ze niet waren gehonoreerd in de EPN. In de praktijk is gebleken dat de houdbaarheid van de EPN, ondanks een aantal beperkingen en tekortkomingen, veel langer is dan verwacht.
Hiaten nu invullen
Ik vind het hoog tijd om de belangrijkste drie hiaten aan te pakken, zodat de EPN na 21 jaar helemaal volwassen wordt als instrument om de CO2 belasting door gebouwen verder terug te dringen.
Het eerste hiaat dat mede dankzij de projecten uit de Topsector Energie anno 2016 invulbaar is, is het gebrek aan garanties. Ik wil de huidige EPN geen sjoemelsoftware noemen en ook de analogie met de witgoedlabeltesten klopt niet helemaal. Maar we kunnen er wel degelijk voor zorgen dat de EPN een bruikbare indicatie gaat geven voor het te verwachten energiegebruik van een woning of gebouw. Niks bouwen en wegwezen; het wordt bouwen en bijblijven totdat alles naar behoren functioneert. Uit de monitoring van nieuwe Frisse Scholen weten we dat gebouwen in feite pas na 2 á 3 jaar definitief kunnen worden opgeleverd. Dan pas zijn het gebouw en de installaties goed ingeregeld voor de gebruiker en alle restpunten opgelost. Op dat moment kunnen beheer en onderhoud worden overgenomen door een organisatie die de prestatiegaranties van de EPN overneemt.
In Culemborg Oost is de eerste school met een Nul op de Nota-garantie gerealiseerd
Materiaalgebruik telt ook mee
Nu het energiegebruik van nieuwbouw spectaculair daalt, wordt het tijd om het materiaalgebruik bij de berekeningen te betrekken. In zijn zeer lezenswaardige blog op deze site lichtte Harry Nieman recent dit aspect al toe. Op dit moment wordt namelijk een deel van de energiewinst teniet gedaan door het extra energiegebruik bij de productie en transport van de bouwmaterialen. Daarnaast hebben fabrikanten onvoldoende stimulans om producten te ontwikkelen met een lagere CO2-belasting. Het ontbreekt aan uitdaging én aan een level playing field. Ontwerpers worden niet gestimuleerd om echt integrale milieuafwegingen te maken. Daarvoor is een instrument nodig dat het energiegebruik in de bouwfase én de gebruiksfase berekend. De ingrediënten van een dergelijke methode zijn op dit moment voldoende aanwezig om in de praktijk proef mee te draaien.
Het door minister Kamp geopende Biobased huis op de Innovatie Expo 2016 in Amsterdam
Hoogstedelijk
Naast prestatiegarantie en materialen is er nog een derde hiaat in de huidige EPN: de regels schieten tekort voor hoogstedelijke situaties is. Gelet de lange voorbereidingstijd van deze complexe projecten is dit een urgent vraagstuk waarvoor we met alle betrokken partijen oplossingen en afspraken moeten ontwikkelen. Op deze locaties is grote energiewinst te halen door de potenties van de aanwezige bestaande bouw, renovatie en vervangende nieuwbouw te benutten.
Eind 2020 moet ons Bouwbesluit aangepast zijn aan nieuwe eisen uit Brussel. Dat geeft ons vier jaar de tijd om structurele verbeteringen te ontwikkelen en in de praktijk te beproeven, alvorens deze definitief vast te stellen en in te voeren. Geen tijd te verliezen: aan de slag!
Gerelateerde artikelen, events & downloads
Reacties
Mooi stuk van een deskundige van het eerste uur, die mede gezorgd heeft voor de zorgvuldige invoering van de EPN in 1995 en daarna. Ik ben het zeer met je eens en vul graag aan. Het tweede verbeterpunt dat je benoemt, het materiaalgebruik telt ook mee, is geen hiaat meer. De ingrediënten om het materiaalgebruik, net als het energiegebruik, voor het gehele gebouw en de totale levensduur te beschouwen zijn er ook al ruim 18 jaar, dat is tegenwoordig ook een leeftijd om ‘volwassen’ te zijn. Meer dan 10 jaar geleden is deze methode op een praktische manier in de software van GPR Gebouw opgenomen. Na 2 jaar proefdraaien met gemeenten, corporaties, ontwikkelaars en architecten volgde een positief advies aan de minister. Begin 2013 is deze methode na een lange incubatietijd als Milieu Prestatie van Gebouwen (MPG) in het Bouwbesluit ingevoerd, zonder grenswaarde. Iedereen heeft ruim 3 jaar de tijd gehad om hiermee proef te draaien. Ondanks dat dit nauwelijks is gebeurd lijken de seinen op groen te gaan voor een grenswaarde voor de MPG in 2017. Iedereen die serieus bezig is geweest weet dat er sprake is van communicerende vaten tussen EPG en MPG: verdergaande energiebesparing betekent meer milieubelasting door materiaalgebruik. Om hier duidelijk inzicht te bieden heeft W/E in Het TKI KIEM project, samen met andere partners, de methode van DuurzaamheidsPrestatie Gebouwen (DPG) ontwikkeld, zie http://tki-kiem.nl/download/rapporten/TKI-KIEM-Publiek-rapport-def.pdf. De DPG methode biedt de mogelijkheid om milieueffecten van energie- en materiaalgebruik te vergelijken of op te tellen. Zo komt de totale milieubelasting van een gebouw over zijn gehele levensduur in beeld brengen. En komt een ‘eerlijke’ afweging tussen verschillende opties voor verduurzaming van een gebouw binnen handbereik. Moeilijke materie makkelijk maken is het motto van W/E. Zeer binnenkort biedt GPR Gebouw met de DPG indicator de gebruiker handvatten om vanuit inzicht in de samenhang tussen energie en materialen een optimaal duurzaam resultaat te bereiken.
Hans Korbee heeft gelijk. De EPN levert al 21 jaar een positieve bijdrage aan het energiezuiniger maken van gebouwen. Ondanks de tekortkomingen die het instrument heeft, moeten we deze positieve bijdrage niet vergeten. We moeten ons aan de andere kant niet neerleggen bij de tekortkomingen. De milieubelasting van het materiaalgebruik is een belangrijk punt. Zeker zo belangrijk is om er voor te zorgen dat de berekeningen beter aansluiten op de praktijkwaarden. De 0-op-de-meter projecten in de woningbouw en de bussiness cases van ESCO’s, laten zien dat het wel degelijk mogelijk is om die aansluiting te maken.
Vanmiddag wordt een van de energieneutrale schoolvoorbeelden, de Plein Oost school in Haarlem, geopend, een pareltje! Meer info: http://www.rvo.nl/initiatieven/energiezuiniggebouwd/plein-oost
TRECO biedt het instrumentarium om het geven van garanties mogelijk te maken Als eerste hiaat noemt Hans Korbee het gebrek aan garanties . Bedoeld wordt de energie-prestatie-garantie: Garanderen dat het werkelijke energiegebruik een vooraf afgesproken niveau niet overschrijdt, zonder al te grote risico’s voor diegene die de garantie afgeeft. Dat is precies het onderwerp van twee TKI-projecten; TRECO-Home voor de woningbouw en TRECO-Office voor kantoren. Door onderzoek, doorontwikkeling van modellen en monitoringsystemen en door het valideren van het geheel in de praktijk, wordt door twee consortia toegewerkt naar producten en diensten waarmee het garanderen mogelijk wordt gemaakt. Guus en Frans de Haas De Haas & Partners
Helder verhaal en slaat ook de spijker op zijn kop als het gaat om "het komen tot een EPN" . Maar hoe zit het nu met de controle van de EPN. Uiteraard is er nu voor de nieuwbouw utiliteit een verplichting van het energielabel, hiermee wordt in ieder geval aangetoond dat de EPN dient te leveren zoals deze is gevraagd. Binnenkort, 1-1-2018, krijgt de opdrachtgever een document waarop staat dat zijn gebouw daadwerkelijk voldoet aan technische regelgeving (en wellicht ook aan zijn private energetische wensen). Eindelijk een Wet die door de markt wordt gehanteerd en makkelijk te controleren voor Bevoegd Gezag. #borgenofgeborgdworden